Vertaald proza

BOEKEN NR. 7, SEPTEMBER 2023

Beatrice Salvioni: Het ongelukskind

door Inge Lanslots

Een literair geval, dé literaire ontdekking van 2023. Zo werd Beatrice Salvioni (1995) in de markt gezet door haar Italiaanse uitgever Einaudi, die in 2022 had beslist de publicatie van Het ongelukskind uit te stellen tot die samen met acht vertalingen kon worden uitgebracht. Ondertussen is de roman in 32 talen vertaald en zijn er plannen voor een televisieserie waaraan de auteur zou meewerken.  

In afwachting van die adaptatie houden we het bij Het ongelukskind. Al naargelang van de recensent is Salvioni’s eerste worp een historische roman of een coming-of-age. We schrijven 1936. De oorlog in Ethiopië loopt uit op een mislukking. Hoewel de grote kolonisatiedroom zich niet concretiseert, lijkt het fascisme in Italië niet aan populariteit te verliezen. Toch is niet iedereen begeesterd door Mussolini’s plannen. De ene haalt Mussolini’s foto alleen maar uit de lade wanneer pro-fascisten op bezoek komen, de andere verzet zich meer openlijk. In Het ongelukskind komen die meningen echter wat zijdelings ter sprake. De geschiedenis van het regime speelt immers vooral op de achtergrond. In haar roman maakt Salvioni overigens een indirecte vergelijking met de huidige polarisering in Italië, maar ze wil niet belerend overkomen.
 
Die polarisering werkt de auteur toch uit via haar hoofdpersonages, de ik-vertelster Francesca en Maddalena die beiden aan het begin van hun adolescentie staan. Francesca komt uit een burgerlijk milieu waarin je welgemanierd moet zijn en ook de schone schijn moet ophouden, dus openlijk verzet tegen het fascisme is voor een bourgeois not done. Maddalena komt dan weer uit een volks milieu, gekenmerkt door een sterke overlevingsdrang, een voor Francesca ongekende onverschrokkenheid en ruwheid.
 
In het provinciale Monza, waar het verhaal zich afspeelt en waar de auteur zelf opgroeide, wordt Maddalena (bijna) nooit bij naam genoemd. Ze is ‘het ongelukskind’ dat, zoals haar bijnaam het al zegt, ongeluk brengt. Zo zou ze haar jongere broertje hebben vermoord en wie haar boos maakt, raakt gewond. Volgens de dorpelingen is haar track record angstaanjagend, maar het kwaad zit het hem echter in de macht die fascisten en mannen lijken uit te oefenen in het dorp. Vrouwen én jonge meisjes moeten dan weer de moederrol opnemen en worden verder herleid tot een lustobject. Francesca moet dat laatste aan den lijve ondergaan en weet niet goed hoe zich te verzetten, maar Maddalena toont haar hoe weerbaar te zijn en op te komen voor jezelf. Er ontwikkelt zich dan ook een uitdagende vriendschapsrelatie tussen Salvioni’s protagonisten.
 
Het ongelukskind opent en eindigt met cruciale scènes voor de Bildung van Francesca. Het midden van de roman bestaat dan weer uit een lange flashback waarin het leven van de hoofdpersonages en hun naasten wordt uitgewerkt. Dat gebeurt wellicht wat te schetsmatig. Bovendien roept de tegenstelling tussen Francesca en Maddalena die van Lenù en Lila op in Elena Ferrante’s tetralogie van De Napolitaanse romans. Terwijl in Het ongelukskind Maddalena altijd een stap voor is op Francesca, is er in het vierluik van Ferrante een grotere dynamiek tussen Lenù en Lila, ook al valt er op hun portrettering wat aan te merken.
 
Komt daarbij dat, mocht Salvioni zich wat meer tijd hebben gegund, ze een aantal stereotypen had kunnen uitvlakken en bijvoorbeeld meer body kunnen geven aan een aantal verrassende nevenpersonages. Het ongelukskind bouwt voort op Salvioni’s afstudeerproject in het kader van haar opleiding aan de mede door Baricco opgerichte Holden schrijversschool. In de huidige vorm beantwoordt de roman wellicht nog te veel aan de door de Holden aanbevolen richtlijnen en de mogelijke verwachtingen van lezers. Dat het geplande vervolg een meer beklijvende vertelling moge worden…
 
Beatrice Salvioni: Het ongelukskind, Cargo, Amsterdam 2023, 300 p. ISBN 9789403169811. Vertaling van La malnata door Lies Lavrijsen. Distributie Standaard Uitgeverij

deze pagina printen of opslaan