Letterkunde

BOEKEN NR. 8, OKTOBER 2023

Jens Andersen: Tove Ditlevsen. De biografie

door Liesbeth Vantorre

Drie jaar geleden liet uitgeverij Das Mag het Nederlandse taalgebied kennis maken met Tove Ditlevsen. Deze arbeidersdochter en autodidact was en is nog steeds erg geliefd bij een breed lezerspubliek in Denemarken. Lammie Post-Oostenbrink vertaalde de Kopenhagen-trilogie en later volgden ook nog De gezichten en Kwaad geluk. De Kopenhagen-trilogie (Kindertijd, Jeugd en Afhankelijkheid) biedt een inkijk in het leven van Ditlevsen, van kind tot volwassene. Naast een voorlopig kleine selectie van het proza-oeuvre van Ditlevsen (ze was ook dichter), heeft Das Mag nu ook haar biografie uitgegeven, Tove Ditlevsen. De biografie, geschreven door Jens Andersen. In 1997 schreef Andersen al een portret van haar (dat niet in het Nederlands vertaald werd), maar hij voelde de noodzaak om een ‘nieuwe, eigentijdsere biografie’ te schrijven.  

In vele opzichten voelt deze biografie dan ook aan als een addendum. De insteek van Andersen is nobel. De visie op Ditlevsens rol als vrouw en kunstenaar is veranderd, de tijdsgeest en de auteur van de biografie zijn dat ook. In 2004 werd de auteur Martin Andersen Nexø opgenomen in de literatuurcanon voor het onderwijs, in plaats van de veel meer gelezen Tove Ditlevsen, omdat de Canoncommissie zijn oeuvre als belangrijker achtte. Andersen wil het duidelijk voor haar opnemen en aantonen waarom zij die plaats verdiende. De manier waarop hij dat doet schiet zijn doel echter voorbij.
 
Op de achterflap van het boek lees je dat Ditlevsen autofictie schreef nog voor het woord uitgevonden werd en dat Andersen heel wat bronnen gebruikt heeft, zoals columns die ze schreef, interviews, ongepubliceerde teksten en ‘gesprekken met anderen’. Een bronvermelding is echter nergens te vinden, tenzij het om het oeuvre van Ditlevsen zelf gaat. En dat is waar Andersen nog het meest uit put.
 
Andersen focust heel erg op Ditlevsens persoonlijke leven en maakt gretig gebruik van haar oeuvre om zijn verhaal te staven. Dat is erg verleidelijk bij autofictie. De rol van de vrouw binnen het huwelijk, verslaving en suïcide zijn vaste thema’s in haar werk. Gezien haar levensloop kan men er van uitgaan dat haar poëzie en proza wel degelijk een hoog autobiografisch gehalte hebben. De vraag is echter of men autofictie als betrouwbare bron kan gebruiken. Bovendien blijkt uit de fragmenten uit interviews die Andersen gebruikt, ook dat Ditlevsen sommige dingen aandikte of minimaliseerde.
 
De biograaf schetst een helder beeld van de moeizame persoonlijke weg die de volwassen Ditlevsen aflegde. Aan haar kindertijd en de relatie met haar moeder besteedt Andersen bewust geen aandacht. Waarom hij daarvoor kiest, wordt echter niet verklaard. Als biograaf is dat een gemiste kans, zou je kunnen zeggen. Tenzij je zijn biografie ziet als een aanvulling op het werk uit 1997. Maar voor de Nederlandstalige lezer die niet erg vertrouwd is met Ditlevsens oeuvre of leven, is dit wel een gemis.
 
De lezer krijgt erg weinig context mee over de culturele wereld in het Denemarken van de twintigste eeuw. Het duurt ongeveer 180 bladzijden vooraleer je Ditlevsen in deze wereld kunt plaatsen. En dan nog is Andersen wel erg summier in zijn uitleg. De lezer mist een breder kader over hoe de culturele wereld er in Denemarken uitzag en hoe Ditlevsen zich daarin bewoog. En dat is bijzonder jammer. De focus ligt zo erg op haar worsteling met het vrouw- en schrijver-zijn, dat haar eigenlijke rol in de Deense literatuur ondergesneeuwd geraakt door sappige verhalen over haar amoureuze leven en haar druggebruik. Andersen weet die verhalen goed en vlot te vertellen, in een zwierige schrijfstijl die je als lezer wel naar meer verhalen doet snakken. Maar hij geraakt niet voorbij de anekdotiek.  
 
Jens Andersen: Tove Ditlevsen. De biografie, Das Mag, Amsterdam 2023, 253 p. ISBN 9789493320116. Vertaling van Ditlevsen, en biografi door Lammie Post-Oostenbrink. Distributie De Wolken

deze pagina printen of opslaan