Vertaald proza

BOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2023

Claire Baglin: Werken voor de kost

door Katja Feremans

Best wel wat Franse schrijvers zijn bedreven in het laveren tussen het persoonlijke en het maatschappelijke. De jaren van Nobelprijswinnares Annie Ernaux is een krachtig uithangbord van het genre. Ook Édouard Louis tapt op zijn manier uit dit vaatje, net als Nicolas Mathieu, auteur van de onlangs bij ons verschenen roman Connemara en in Frankrijk een literaire ster. Met haar debuutroman Werken voor de kost sluit de van Normandië afkomstige Claire Baglin (1998) zich aan bij dit rijtje.  

Claire, de ik-vertelster, is geënt op de schrijfster. Als jobstudent draait ze een zomer mee in een fastfoodrestaurant, een klein wereldje met tal van eigen regels en voorschriften. Om alles er in goede banen te leiden voeren de medewerkers met bijna machinale precisie hun taken uit.
 
Het is geen toeval dat Claire voor dit zomerbaantje kiest, zoals blijkt uit het sollicitatiegesprek, waarmee het boek begint. Tijdens dit onderhoud herbeleeft ze tussen de clichévragen door hoe ze als kind met haar ouders en haar broer een keer ging eten in een fastfoodtent op de terugweg van vakantie. Het restaurant zat overvol, ze wisten niet zo goed hoe en wat te bestellen en de prijs viel tegen. Toch was het een hele belevenis.
 
Het ganse boek lang laat Claire Baglin haar vertelster vlot schakelen tussen herinneringen aan haar kindertijd en haar wedervaren op de werkvloer. Daar is ze de collega die erg op zichzelf is, maar net als de anderen wel plichtsbewust de taken afhandelt, waarvoor ze ingedeeld is. Of het nu de keuken is, de service, de zaal of de booth van de drive, elke werkpost heeft zijn reglementen, zijn eigen touchscreens, bliepjes, signalen en eventueel nog knoppen en hendels die uiterst precies bediend moeten worden.
 
Bij de friteuses gaat het er het jachtigst aan toe. In vergelijking daarmee is de koffiehoek een oase van rust en bijgevolg een gegeerde werkpost. Wanneer Claire er zelf komt te staan, valt het haar evenwel tegen. Ze legt macarons ter ontdooiing in de uitstalkast, bereidt salades en wacht op de vaat, om die vervolgens te doen. Wanneer dit allemaal klaar is, staat ze in haar uniform en met een theedoek over de arm op te gaan in het chocoladebruine en crèmekleurige decor van de retrobar.
 
In de terugblikken van de vertelster op haar kinderjaren treedt haar vader vaak naar voren. Hij is technieker in een fabriek. In ploegendienst herstelt hij defecten aan machines. Het is zwaar, soms gevaarlijk werk, maar hij houdt eraan vast, want de fabriek is een vertrouwde biotoop. Hij is apetrots, wanneer er hem voor zijn twintig jaar trouwe dienst een medaille in het vooruitzicht gesteld wordt. Confronterend zijn dan weer de reacties, wanneer hij ondanks al zijn ervaring een fout maakt. Gelukkig bekoopt hij die niet met zijn leven, maar hij beseft wel hoe kwetsbaar niet alleen hij, maar ook zijn positie is.
 
Claire Baglin trekt zo een parallel tussen de jachtige en geestdodende hectiek die zowel in een fabriek als in een fastfoodrestaurant heerst. Allebei zijn vader en dochter immers lid van een geoliede crew, die productielijnen gaande houdt en routineus dezelfde handelingen verricht, zoals ze al jaar en dag in zwang zijn. Dit werk met zijn vele automatismen schept zowel een gevoel van deskundigheid als van leegte. Dit laatste wordt achter de fastfoodcoulissen nog versterkt, doordat het halen van keurige resultaten erop neerkomt iets te serveren in lijn met wat de klant al kent of heeft kunnen proeven in een andere vestiging van de keten.
 
Een likje humor links en rechts houdt het minutieuze verslag van de broodnodige, maar tegelijk banale bedrijvigheid draaglijk. Toch blijft de nasmaak van Werken voor de kost vrij bitter, want het beschreven wereldje is tenslotte voor heel wat mensen in uiteenlopende sectoren dagelijkse kost.
 
Claire Baglin: Werken voor de kost, Pluim, Amsterda 2023, 157 p. ISBN 9789493304604. Vertaling van En salle door Joris Vermeulen. Distributie De Wolken 

deze pagina printen of opslaan