Vertaald proza

BOEKEN NR. 2, FEBRUARI 2024

Ghassan Kanafani: Mannen in de zon

door Ludo Abicht

Ghassan Kanafani (1936-1972) was niet alleen de woordvoerder van het Volksfront voor de Bevrijding van Palestina (PFLP), een marxistische guerrilla organisatie binnen de PLO, (hij kwam in 1972 door een autobom van de Mossad om het leven), maar ook de auteur van deze roman, die in 1963 verscheen en meteen in vele talen vertaald werd. Het is het verhaal van drie mannen, die elk een generatie vertegenwoordigen en die op de vlucht zijn naar Koeweit in een lege maar uiteraard oververhitte watertank, maar ze hebben geen andere keuze. Stilaan leren we iets meer over deze drie mensen die op hun beurt iconisch de uit hun land verjaagde Palestijnen vertegenwoordigen, zodat je bijna van een parabel kan spreken, al zijn de figuren echte mensen die ook echt aan de gevolgen van hun vluchtpoging kunnen sterven.  

Het is om te beginnen merkwaardig dat de duidelijk politiek geëngageerde auteur erin slaagt een ongetwijfeld politiek verhaal kan schrijven ‘dat leest als een spannende roman’, gewoon omdat dit een sterke literaire tekst is. De mannen, die het drama van de Nakba (‘catastrofe’, de gewelddadige uitdrijving van de Palestijnen uit hun land) aan den lijve ervaren, slagen erin, tegelijkertijd na te denken over hun lot, dat van hun volk en het leven in het algemeen. De parabel krijgt een overtuigende filosofische dimensie, zonder ooit een pamflet te worden.
 
‘God hebbe je ziel, Meester Saliem! God hebbe je ziel! God had het vast goed voor met je toen Hij je de nacht voordat ons dorp in de handen van de Joden viel liet sterven. Het scheelde maar één nacht! Is er een grotere goddelijke genade denkbaar dan dat? De mannen hadden het weliswaar te druk om je te begraven en je de laatste eer te bewijzen, maar je bent tenminste daar gebleven! Armoede en vernedering zijn je bespaard en je hoefde je niet te schamen op je oude dag. God hebbe je ziel, Meester Saliem. Als je was blijven leven en net als ik in de armoede was gedompeld, zou je dan hetzelfde gedaan hebben als ik nu? Zou je bereid geweest zijn om gebukt onder de last van de ouderdom door de woestijn naar Koeweit te vluchten voor een korst brood?’
 
De auteur kon het in 1963 onmogelijk voorspeld hebben, maar zijn verhaal is vandaag net zo actueel als toen. En intussen zijn al drie generaties in onvrijheid, armoede en vernedering opgegroeid en komt er geen einde van het onrecht en de miserie, integendeel.
 
Misschien komt er een dag, dat Joodse en Palestijnse kinderen samen zowel het dagboek van Anne Frank als deze korte roman zullen lezen, maar voorlopig zijn we daar nog ver van af, veel verder nog dan een jaar geleden.
 
Ghassan Kanafani: Mannen in de zon, Jurgen Maas, Amsterdam 2023, 111 p. ISBN 97883344126. Distributie EPO

deze pagina printen of opslaan