Slechte gewoontes van Alana S. Portero begint heel
sterk met het ooggetuigenverslag van een kind uit de wijk San Blas in Madrid.
Een arbeiderswijk vol klein behuisde gezinnen die alles van elkaar weten en
soep gaan brengen bij de buurvrouw die voor de ogen van haar kinderen verrot is
geslagen, in plaats van de politie te bellen, want die geeft de gewelddadige
echtgenoot alleen maar een waarschuwing. Een wereld ook van junkies en hun
naaldenarsenaal op de binnenplaatsjes, en vreemde, heks-achtige figuren, mannen
in vrouwenkleren. Je ziet dat meisje op de drempel staan, een beetje mollig en
met een afgedekt oog, en dan blijkt pas na een poosje dat het geen meisje, maar
een jongen is: Alejandro. Het is een procedé dat Portero steeds weer zal
gebruiken. Met een slimme dosering van informatie trekt de auteur je niet
alleen beetje bij beetje haar wereld binnen, maar brengt ze ook het gevoel van
verwarring van het ik-personage over op de lezer.
Alejandro definieert zichzelf al heel vroeg als meisje,
maar ze is zich ook bewust van het feit dat dat niet past in de wereld waarin
ze leeft. ‘Door het besef dat je een kast nodig hebt om je in te verstoppen
word je behoorlijk gewiekst in het spel van waarheid en leugen, van wat je wel
en niet laat zien.’ Over die kast zal het nog vaak gaan in deze roman. Het
wordt een gevangenis die Alejandro voor zichzelf heeft ingericht en waar ze
zich veilig voelt. Homo’s, transpersonen, lgbtq’s groeien vaak op in
eenzaamheid. Ze vergapen zich aan rolmodellen en dromen van de vrijheid om zich
te tonen zoals ze werkelijk zijn. Portero beschrijft de essentie van die
eenzaamheid:
‘Voor
mij, piepjonge en incognito travestiet uit een arbeiderswijk die geen idee had
van wie ze in godsnaam zou worden, stond kijken naar Boy George in al zijn
uitbundige vrouwelijkheid of naar Prince in netkousen gelijk aan vuurvliegjes
kijken in een vochtige, donkere grot. Een moment van hoop dat zo vluchtig lijkt
dat je haast niet durft te zeggen of het wel echt heeft plaatsgevonden.’
De roman lijkt bij momenten een opsomming van de
rolmodellen die Alejandro in haar leven leert kennen. Alleen zijn ze allemaal
even excentriek, vol kettingen en glitters, en liefdevol voor wie ‘uit
hetzelfde bos’ komt, zodat het inwisselbare figuren worden zonder eigen
karakter. Alejandro noemt ze zowel transpersonen als travestieten, maar het
ziet er niet naar uit dat een van die mensen zich ook fysiek heeft laten
ombouwen. En ook dat zorgt op zijn beurt voor verwarring en vaagheid bij de
lezer, want Alejandro suggereert bij haar eerste echte verliefdheid dat haar
lichaam niet is zoals haar (homo-)liefje het verwacht. Ze is dan 14, maar in de
dialogen praat ze niet als iemand van 14, en dat is best wel hinderlijk. Het
doorbreekt de suspension of disbelief. Bovendien wordt de lijdensweg van
Alejandro, die zich vanaf haar puberteit verliest in het nachtleven, bijna
uitsluitend verteld van binnenuit, zonder stoffering van het gewone leven dat
alleen af en toe wordt samengevat. Alejandro leidt twee levens, maar over het
leven overdag, binnen een bepaalde familie en een bepaalde school en later
werkomgeving, komen we maar weinig te weten. De laatste hoofdstukken waarin
Alejandro eindelijk boven haar angst en zelfhaat uitstijgt, zijn een mooie,
ontroerende afsluiter.
De innerlijke strijd van iemand
die gevangen zit in het verkeerde lichaam, de angst voor maatschappelijke
afwijzing en vooral voor het meedogenloze geweld van mannen die zich bedreigd
voelen omdat homo’s, travestieten en transvrouwen hen confronteren met de
vrouwelijke kant van hun man-zijn, dat alles wordt prangend en vakkundig, soms
cassant of bijtend sarcastisch beschreven. Maar een echte uppercut zoals ooit Gardenia,
een voorstelling met en over travestieten van Alain Platel, was het voor mij
toch niet.
Alana S. Portero: Slechte gewoontes, Meridiaan, Amsterdam 2024,
246 p. ISBN 9789493305113.Vertaling van La mala costumbre door Annet van der
Heijden en Alyssia Sebes Distributie De
Wolken
deze pagina printen of opslaan