Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 10, DECEMBER 2024

Jenny Valentine: Wij, ervoor en erna

door Bea De Koster

13+ - Wij, ervoor en erna van Jenny Valentine is het verslag van een vriendschap, de impact die dat heeft op het leven van twee mensen, en de pijn bij het afscheid. Elk, kort voor Elena, wordt op haar tiende uit een doolhof ‘gered’ door Mab, maar ze leren elkaar pas jaren later echt kennen wanneer ze op de middelbare school bij elkaar in de klas zitten. Die tweede ontmoeting wordt als volgt beschreven: ‘”Krijg nou wat,” zei ze en ze liep recht op me af, legde haar etui op de lessenaar naast de mijne, alsof ze een vlag op de Everest plantte, of op de punt van de Zuidpool… het voelde plotseling alsof het echte leven zojuist weer was begonnen.’ Zo overrompelend en allesoverheersend is de aantrekkingskracht tussen die twee dat Mab nog weer jaren later tegen Elk zegt dat ze niets mag beginnen met France, Mabs broer, omdat zij dan uit de boot zou vallen.  

Elk is de verteller, en het verhaal begint op het kerkhof, want Mab is dood. Wat er gebeurd is, wordt pas in de helft van het boek prijsgegeven, al wijst alles erop dat het om een ongeluk gaat: Mab heeft bloeduitstortingen en gruis onder haar nagels. En haar geest is er nog, want Elk kan met haar praten. Wat Mab zegt, wordt in cursief weergegeven, en het zit zo verweven tussen de gesprekken met de levenden dat je regelmatig moet teruglezen om de draad niet kwijt te raken. Wat je tot op een bepaald moment ervaart als een teken van de emotionele ontsteltenis bij Elk, maar als je bij die omslag bent aangekomen – zoiets als het tijdperk ervoor en erna, maar wel een ander moment dan je de hele tijd dacht – moet je alles weer herzien. Valentine heeft heel zorgvuldig met details gestrooid die je pas later weet te duiden zodat een aantal inconsequenties ineens verklaard worden en je alles in een ander licht ziet. Het deed me denken aan de mokerslag die ik voelde toen ik Dit is alles las van Aidan Chambers. Een die je niet ziet aankomen.
 
Het verhaal is spannend en indringend door de intensiteit en de onontkoombaarheid van die vriendschap, en interessant vanwege de zijsprongen naar de kwantumfysica (een gemeenschappelijke hobby van Elk en France) en het diepere graven in het rouwproces. Dat rouwen is in de eerste plaats een oefening in loslaten terwijl de meesten onder ons juist zo’n schrijnende nood hebben aan de gedachte dat alles niet ophoudt met de dood. Dat er nog iets is, dat er nog iets komt. Het hele boek speelt met dat leven na de dood, dat blijvend, of in ieder geval kortstondig voortbestaan van de ziel. Elks broertje Knox vraagt: ‘Als wat is ze teruggekomen?... Wie is ze nu? Wie is haar nu?’
 
Overigens had ik wel wat moeite met dat broertje van vijf dat net iets te pienter is voor zijn leeftijd, terwijl zijn kinderlijke naïviteit volop in de verf wordt gezet. Zulke dingen halen je toch even uit het verhaal. Net zoals de vertaling die helaas niet vlekkeloos is. Soms zitten de kleine woordjes niet goed omdat de Engelse constructie te slaafs wordt gevolgd. Een frappant voorbeeld: ‘Mab lachte op de manier die je doet als iets het tegenovergestelde van grappig is.’ Daar stond in de originele versie allicht: ‘She laughs the way you do when…’ Waar het over Elks moeder en broertje gaat, staat er: ‘Zijn haar zit helemaal opzij en hij zit vol eindeloze vragen en zij brengt tijd met hem door. Ze haast hem niet en beantwoordt ze een voor een.’ ‘She doesn’t rush him?’ Gelukkig komt dit soort opvallende fouten niet zo vaak voor, maar het is wel storend.
 
Ergens staat er: ‘Bijna onmiddellijk lijkt het of het leven overal elders gewoon blijft doorgaan. Als een belediging.’ En ergens anders: ‘Dat is verdriet. Liefde die nergens heen kan.’ Sommige dingen zijn heel herkenbaar voor wie al een geliefd iemand heeft verloren. Andere bieden troost en houvast. Maar wat in deze jeugdroman nog de diepste indruk nalaat, is de vriendschapsband tussen twee mensen.
 
Jenny Valentine: Wij, ervoor en erna, Luitingh-Sijthoff, Amsterdam 2024, 189 p. ISBN 9789021050164. Vertaling van Us in the Before and After door Jenny de Jonge. Distributie VBK België

deze pagina printen of opslaan