Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 9, NOVEMBER 2025

Yorick Goldewijk: Albatros

door Martina van der Logt

12+ - Yorick Goldewijk prijkt sinds 2024 met zijn Films die nergens draaien bovenaan in de lijst van de Grote Vriendelijke 100, de jaarlijkse kinderboekenranglijst van het beste jeugdboek allertijden van De Grote Vriendelijke Podcast. Ook in de bestsellerlijst van The Times werd Films die nergens draaien tot beste kinderboek van het jaar uitgeroepen. Minder bekend, maar niet minder mooi, is zijn Young Adult boek dat erop volgde, Duizend & ik. De boeken zijn prachtig en Albatros lijkt een mix te zijn van beide verhalen en genres: een dystopische/utopische sciencefiction met een vleug magisch realisme. Ik ben er absoluut voor te porren.
 
Al zo lang Abel zich kan herinneren klinken er geluiden van oorlog. Oorlog tussen Noord en Zuid. Maar op een dag is het stil. Als hij gaat kijken wat er aan de hand is ontdekt hij dat zijn moeder is veranderd in een hert. Zijn vader in een hond. Zijn buurman in een beer. Alle mensen zijn verdwenen; ze zijn veranderd in een dier. Nog één dag kan hij praten met zijn moeder en met zijn vader, die nog net een greintje menselijk bewustzijn hebben. Genoeg om afscheid te nemen van Abel voordat zij verdwijnen in hun dierzijn. Abel gaat op zoek naar andere mensen en vindt een vijandig meisje met de typische naam Kat. Aan elkaar overgeleverd besluiten zij samen naar de metropool Mariposa te gaan: Kat op zoek naar de zee, Abel op zoek naar anderen. Tijdens hun tocht botsen ze over hun oorlogsverleden, de gruwelen van menselijkheid en de rauwe randjes van hun vroegere en nieuwe bestaan.
 
‘Over terrorisme gesproken. Vanaf dat moment heeft iedereen ermee te maken. De hele wereld. Ook iedereen die zogenaamd niet meedoet, doet mee. Jij ook. Iedereen haat mee, iedereen veroordeelt mee, iedereen kijkt weg, iedereen is schuldig.’
 
Maar van wrijving komt glans. Ze groeien naar elkaar toe en beginnen zich af te vragen of het nu werkelijk zo erg is dat de mens er niet meer is.
 
'Soms reden ze door een vallei met nauwelijks huizen, met fris ongerept gras en beekjes, en dan zag hij in de verte een kudde paarden galopperen of een vlucht ganzen overvliegen, en dan kwam dat kippenvel weer opzetten en dan vroeg hij zich af of de wereld stiekem niet gewoon mooier was zonder mensen.’
 
Dit citaat is niet de eerste keer dat Goldewijk een personage laat uitspreken dat de wereld misschien beter af is zonder mensen. Filosofische vragen over wat het betekent om mens te zijn en over schuld komen aan bod. Albatros geeft twee mensbeelden. Een die wordt besproken en een die wordt getoond. Wat Goldewijk bespreekt, is een grimmig mensbeeld. Een mens die de wereld met oorlog, haat en vervuiling aan het verwoesten was. Maar wat hij toont is het mensbeeld Abel en Kat. Hoe zij in al hun facetten, al hun emoties, met hun hele wezen, mens zijn. En dat mensbeeld is allesbehalve grimmig.
 
U mag van mij weten dat ik al lang werkzaam ben in het primair onderwijs. Ooit sprak ik binnen het thema klimaat met mijn leerlingen van elf jaar over wat er zou gebeuren als er geen mensen meer zouden bestaan op aarde. Ik had er een filmpje over gezien en toonde dat. Een leerling antwoordde op mijn vraag wat er gevoeld werd na het kijken: ‘Ik ben eigenlijk heel opgelucht. Het laat zien dat alles [de wereld en het dierenrijk] herstelt en verder gaat zonder ons.’ Albatros gaat over dat gevoel. Die opluchting. Yorick Goldewijk geeft de lezer de mogelijkheid om te onderzoeken hoe hij zich zou voelen als alles gewoon stopt. En als alles dan gestopt is, wat blijft er dan over van menselijkheid? Wat betekent mens zijn?
 
Maureen F. Moran beschrijft in haar essay in de bundel Utopian and Dystopian writing for children and Young Adults (Hintz & Ostry, 2003) hoe utopieën en dystopieën manieren bieden om tijdelijk van de status quo af te kunnen wijken. Met een geïdealiseerde samenleving of juist door het verschrikkelijk uitvergroten van gebreken daarin, onderzoeken utopieën en dystopieën bestaande waarden en structuren. Ook nodigen zij uit om een ander perspectief op die bestaande waarden en structuren in te nemen. Hoe groter de fantastische vervreemding in het verhaal is, hoe gemakkelijker het is voor de lezer om zijn onderliggende verlangen, waarden en gewenste structuren te zien. Yorick Goldewijk schrijft met Albatros een prachtige gedachteoefening uit, passend in deze omschrijving van de utopie of dystopie. Met het wegnemen van de mens als groep en het inzoomen op twee individuen geeft hij de lezer de kans om te ontdekken welke waarden en structuren hij belangrijk vindt en welke verlangens hij heeft. Is Albatros een zucht naar het stoppen van de destructieve mens? Is Albatros een opluchting om even in te verdwijnen of is het juist een nachtmerrie? Het is aan de lezer.  
 
Yorick Goldewijk: Albatros, Ploegsma, Amsterdam, 2025, 272 p. ISBN 9789021686608. Distributie Standaard uitgeverij

deze pagina printen of opslaan