Vertaald proza
BOEKEN NR. 10, DECEMBER 2025
Alexandre Vidal Porto: Sodomiet
door Hugo Van Hoecke
De
Braziliaanse diplomaat Alexandre Vidal Porto, tegenwoordig werkzaam in
Amsterdam als consul-generaal, is behalve ambtenaar ook auteur van korte
verhalen en romans, waarin hij de verdediging op zich neemt van de
holebi-gemeenschap, waar hij ook zelf toe behoort. Want de man heeft zichzelf
een missie opgelegd: hij wil voor de nieuwe generaties het pad effenen naar
seksuele en genderdiversiteit. Met onverholen trots noemt hij zichzelf een
LGBT-auteur, iemand die in zijn literaire werk complexloos ruimte wil scheppen
voor het homo-universum. Want het wordt tijd, zo vindt hij, dat ook de LHBT-literatuur ‘uit de
kast komt’. In lijn met dat streefdoel is Sodomiet zijn nieuwste gooi.
Op zoek naar nieuwe
vertelstof om dat streefdoel dichterbij te brengen is Vidal Porto in Portugal
(en nadien ook in Brazilië) gaan grasduinen in de 17de-eeuwse documenten
van de lokale Kerkelijke Inquisitie. Daar vond hij tientallen
rechtbankverslagen, inclusief veroordelingen, waaronder die van ene Luiz
Delgado, een jonge gitarist uit het Portugese Evora, in 1668 verdacht van
seksuele handelingen met een andere man. Hij wordt aangeklaagd en schuldig
bevonden aan sodomie, ‘het beoefenen van de meest weerzinwekkende, smerige en
verachtelijke zonde’. Maar omdat hij zich berouwvol van geest toont, bovendien ‘nog
jeugdig was en zijn lichaam kwetsbaar’, legt de rechtbank hem geen lichamelijke
straffen op maar veroordeelt hem tot tien jaar verbanning naar ‘het woeste land’
Brazilië, ‘zodat hij gedurende die tijd zijn herstel kon bewijzen aan het Rijk
der Heiligen en aan het koninkrijk Portugal’.
In Brazilië aangekomen gaat het
de banneling aanvankelijk best voor de wind. Boordevol goede wil gaat hij in de
leer bij een tabakshandelaar en erft bij het overlijden van de man diens hele
handel – op voorwaarde dat hij de peetdochter van de overledene, Florencia, zou
huwen. Wat hij ook doet. Hun façadehuwelijk komt zowel voor hem als voor haar
goed uit, want het maskeert voor de buitenwereld dat beider vitale verlangens
elders liggen. Tegenover elkaar houden ze de schijn hoog, Florencia
pretenderend dat ‘kuisheid voor haar een grote deugd was’, en Luiz omdat hij ‘een
gelofte had afgelegd tegenover alle heiligen van zijn devotie wegens
aangelegenheden uit zijn verleden’. Maar achter de façade lonkt de realiteit: ‘Terwijl
Luiz Delgado zijn mannenzaad in zijn alkoof vergoot, vergoot Florencia inkt in
een katern met gedachtespinsels dat ze aan niemand liet zien. Het was haar
diepste vorm van intimiteit’.
Want hoe Luiz zich ook inspant
om van zijn ‘duivelse driften’ af te geraken, hij vervalt steeds meer in zijn
vroegere gewoonten. Zijn verzet tegen de demonische aantrekking brokkelt
af en finaal breekt zijn weerstand. Hij gaat openlijk een intieme relatie aan met
een jonge knaap en wordt daarin voortvarend, ook al poogt de loyale Florencia
(die achteraf in het klooster treedt) hem de hand boven het hoofd te houden en hem
naar vermogen in te tomen. Tevergeefs: wanneer in 1687 de pest uitbreekt in de
kolonie raakt de kerkelijke overheid gealarmeerd, want zoiets zou wel eens de
straf van God kunnen zijn voor stuitend zedeloos gedrag. Een pastorale
visitatie van de bandeloze regio is het gevolg; de leden daarvan laten Luiz oppakken
en terugbrengen naar Portugal. Daar belandt hij wegens ‘recidiverende sodomie’ op
de pijnbank, om vervolgens een tweede keer verbannen te worden, ditmaal naar
Angola. Maar uitgerekend daar bloeit Luiz als mens helemaal open, want In dat
land blijkt sodomie niet als eerloos maar juist als eervol te worden beschouwd.
Sodomiet
wordt gepresenteerd als een historische roman, en dat is het boek grotendeels
ook. Als raam dienen de feitelijke gebeurtenissen opgehaald uit de
procesverslagen, die met fictie-elementen aan elkaar worden gekleefd. Absoluut
bijzonder is de meesterlijke wijze waarop de auteur -en niet in het minst de
vertaler!- de ambtelijke taal, de stijl en het archaïsch woordgebruik van de 17de-eeuwse
ambtelijke verslagen tot leven brengt en inzet om een verhaal te brengen dat
modern oogt maar tegelijk de eigen sfeer ademt van die broeierige tijd.
Enkel in het
allerlaatste hoofdstuk wordt het pad van de chroniqueur verlaten, en treedt de
activist in Vidal Porto naar voren, bij monde van Luiz Delgado zelf. ‘Nu ik
mijn eigen leven weer in handen neem…’ zo begint hij zijn eigen relaas over hoe
het hem in Angela vergaan is. Hoe hij wordt opgevangen door gelijkgezinden,
door hen wordt erkend als evenwaardig, en er zich voor hem een nieuwe toekomst opent.
Het is precies die gelijkwaardigheid van mensen -- witten, zwarten, homo- en
biseksuelen -- waar het Vidal Porto om te doen is.
Alexandre Vidal Porto: Sodomiet,
Marmer, Baarn 2025, 192 p. Vertaling van Sodomita door Anne Lopes Michielsen.
ISBN 9789460686795. Distributie New Book Collective
deze pagina printen of opslaan