Vertaald proza

BOEKEN NR. 4, OKTOBER 2015

Jonathan Franzen: Zuiverheid

door Kris van Zeghbroeck

Het dysfunctionele gezin, waarvoor Franzen uitgebreid uit eigen ervaring kan putten (zoals onder meer beschreven in zijn memoires De onbehaaglijkheidsfactor), is een vast gegeven in zijn oeuvre, dat sinds De correcties steeds sterker op de voorgrond treedt.

De jonge, afgestudeerde Pip gaat gebukt onder een torenhoge studieschuld. Ze woont in een marxistisch krakerscollectief en werkt dik tegen haar zin als televerkoper van onfrisse energiedeals. Ze komt er nauwelijks mee aan de kost. Pip is beschermd voor de boze buitenwereld opgegroeid bij haar ‘hysterische en hypochondrische’ hippiemoeder, die weigert iets te vertellen over Pips vader en haar familie. Ondanks hun onderlinge afhankelijkheid besluit Pip op zoek te gaan naar haar vader. Wanneer ze het aanbod krijgt om een betaalde stage te volgen bij Andreas Wolf, die zijn rebelse Wikileaks-achtige Sunlight Project vanuit de Zuid-Amerikaanse jungle leidt, hoopt ze van hun databanken gebruik te maken om de identiteit van haar vader te achterhalen.

Die beruchte Andreas Wolf (voor sommigen de baarlijke duivel) groeide op onder het communistische Oost-Duitse regime in een partijgetrouw gezin. Hij wordt op handen gedragen door zijn labiele moeder, die seksueel buiten de lijnen van het gezin kleurt en afgewezen door zijn strenge vader, die uiteindelijk niet zijn biologische vader blijkt te zijn. Wolf versiert als jeugdwerker aan de lopende band jonge meisjes. Zijn grote geheim is dat hij iemand vermoord heeft om een meisje te beschermen. De enige die dat aan de grote klok kan hangen is de journalist en krantenuitgever Tom Aberant, die Wolf ontmoette na de val van het IJzeren Gordijn. Wolf zet uit eigen belang Pip op het spoor van Aberant om diens verborgen agenda te achterhalen.

Uiteindelijk blijkt dat Pip de dochter is van Anabel Laird, een miljardairserfgename die op de vlucht ging voor haar familie om aan de negatieve spiraal van kapitalisme en geld te ontsnappen. Tom Aberant wordt indirect aangewezen als de vader na Anabels 'onbevlekte ontvangenis' op basis van lijdzaam ondergane anale seks. Voor Pip zit er niets anders op dan zelf de touwtjes in handen te nemen en haar moeder te gidsen naar een pragmatische levenswijze en een minimum van de erfenis te aanvaarden. Zo krijgt ze min of meer vat op het onoverzichtelijke kluwen van haar leven en creëert ze voor zichzelf, haar moeder en haar vrienden een toekomst.

De titel Zuiverheid (Purity) van deze satirische roman slaat niet enkel op het overkoepelende maatschappelijke thema, maar ook op de naam van hoofdpersonage Purity Tyler, die zich zo schaamt voor haar voornaam dat ze onder haar koosnaam ‘Pip’ door het leven gaat. Meteen worden ‘Grote Verwachtingen’ opgeroepen, zoals bij het gelijknamige (mannelijke) personage Pip in Charles Dickens’ roman Great Expectations. Niet het minst omdat Franzens succesrijke vertelstijl regelmatig als Dickensiaans omschreven wordt.

Zuiverheid krijgt als motto een (anoniem) citaat uit Goethes toneelstuk Faust mee: ‘Die stets das Böse will und stets das Gute schafft’. Aan het woord is Mefistofeles, die net getransformeerd is van zwarte poedel naar een rondreizend student die zich ten overstaan van Faust (die uiteindelijk zijn ziel verkoopt aan de duivel) identificeert als: ‘Een deeltje van de kracht die steeds het kwade wil en steeds het goede bracht.’ De toon is meteen gezet om de zuiverheid van Franzens personages met de grootste schroom te benaderen en de hand van de duivel/auteur in de plot te voorzien. En in bredere zin kan meteen de vraag gesteld naar de moraliteit van goed en kwaad die verschillende gezichten kunnen aannemen en zo aan de intentie tegengestelde resultaten kunnen bewerkstelligen. Uiteindelijk kunnen we met een gerust hart stellen dat geen enkele van de personages ‘zuiver’ op de graat is.

Amsterdam : Prometheus, 2015, 615 p. Oorspr. titel: Purity ISBN 9789044629026  

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri