Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 5, NOVEMBER 2015

Pat van Beirs: Zigeunergebroed

door Jürgen Peeters

13+ - Zigeunergebroedkrijgt op de voorflap nadrukkelijk het stempel ‘historische roman’. Het is dan ook dit genre waarin Pat van Beirs eerder al zijn merites toonde, met de veelbekroonde voorgangers Jonkvrouw (2005) en Galgenmeid (2010), die hij samen met Jean-Claude van Rijckeghem schreef. Zigeunergebroed moest de auteur echter alleen schrijven, getuige de opdracht vooraan de roman: ‘Voor Jean-Claude, met wie ik het niet had gekund.’
 
Zigeunergebroed laat zich lezen als de lang uitgesponnen memoires van de zeventienjarige Romanie van Pottenberghe. Nog voor het verhaal goed en wel begonnen is, belandt haar zigeunermoeder onder de guillotine en moet haar vader, een buiten de wet gestelde bandiet, met de kleine Romanie richting Engeland vluchten. Na enkele omzwervingen belandt het duo opnieuw in Gent, waar Romanies vader hertrouwt en als fervent aanhanger van koning Willem I een belangrijke positie in het maatschappelijk leven inneemt. Dankzij zijn rotsvaste geloof in wetenschap en techniek is hij betrokken bij de eerste stoomtrein tussen Mechelen en Brussel. Romanies coming-of-age krijgt tegenover de woelige historische achtergrond gestalte: ze trouwt met de knappe Gentse advocaat Gaëtan, werkt als vroedvrouw-verpleegster en wordt ook nog bendeleidster van een groepje arme kinderen.
 
Klinkt dit allemaal als een doordachte aanzet tot een historisch onderbouwd verhaal, dan weet de stilistische uitwerking in het geheel niet te overtuigen. Een keur aan faits divers uit Romanies jeugd wordt inspiratieloos aan elkaar geregen, zonder veel structurele samenhang of inhoudelijke diepgang. Van Beirs presenteert zoveel mogelijk op gedegen geschiedkundig onderzoek gebaseerde feiten en beschrijft bv. vier dagen uit de carnavalsperiode, een ‘shopping trip’ in Gent of een weekend bij de bourgeoisie. Ook discussieavonden ten huize Van Pottenberghe, vol politiek en sociaal geladen thema’s, worden tot in den treure uitgewerkt. Het blijkt in het geheel niet geschikt om de tijdgeest op te roepen. De personages blijven papieren constructies, hebben geen greintje authenticiteit. Zelfs de beschrijvingen van Romanies huwelijk met de knappe Gentse advocaat Gaëtan is van iedere emoties ontdaan; de passages over seksualiteit daarentegen lijken zo uit een goedkoop liefdesromannetje te komen en grenzen aan het vulgaire. Hoewel het geen twijfel leidt dat Van Beirs over een uitgebreide historische kennis beschikt, slaagt de auteur er nergens in om de wetenswaardigheden evenwichtig over de roman te verdelen. Integendeel, Romanies relaas lijkt slechts een mager omhulsel om zoveel mogelijk geschiedenis te doceren.
Wanneer de revolutie uitbreekt en de bevolking zich tegen de Hollandse bezetter keert, verdwijnt Romanies vader van het toneel. Zijn dochter laat zich echter niet onbetuigd en begint een verbeten zoektocht naar haar vader, geholpen door haar bendeleden. Ze raakt verstrikt in opeenvolging van avontuurlijke acties, tegenover de achtergrond van verregaande politiek-maatschappelijke omwentelingen, zoals de gewelddadige opstand, de ontvoering van Willem I, de brand in het Gravensteen. De totaal ongeloofwaardige scènes volgen elkaar in sneltempo op, waardoor de roman – geheel volgens de tijdgeest – in een goedkope klucht met een ronduit lachwekkend einde ontaardt, al zal dat niet meteen van Beirs’ bedoeling geweest zijn.
 
Kan Zigeunergebroed inhoudelijk noch qua opbouw en structuur overtuigen, dan laten Van Beirs’ stilistische capaciteiten helemaal te wensen over. De auteur schijnt nergens genoegen te kunnen nemen met enkele treffende adjectieven of sprekende substantieven, maar neemt meteen een hele reeks op. Het resulteert in een proustiaans schrijven, maar zonder de literaire kwaliteiten van de grootmeester:
 
‘Trinquier, zo vertelde mijn vader me later, veel later, beriep zich op de wet van 10 juni 1794 (volgens de revolutionaire kalender 22 prairial de l’ An II) en de Code Pénal van 1810, Napoleons Grote Nieuwe Wetboek, om de kwijtschelding te verwerpen die mijn vader had aangevraagd met een brief van vrijstelling voor mandoodslag begaan onder invloed van woede, alcohol of uit wettige zelfverdediging.’
 
Of nog:

‘Ik peddel echter liever in een kano van koeienhuid op zoek naar zwerfvuil op zee dat bruikbaar is voor mijn eigen pirate’s cove, een verlaten zeeroversinham onder een verkruimelde wachttoren uit de tijd van Hendrik de Achtste, de koning die meer vrouwen verorberde dan een middeleeuwse draak dat kon, die geschubde vliegende monsters die vuur spuwen en mooie maagden oppeuzelen die bijna poedelnaakt aan een rots geketend staan te tieren in de prenten van oma’s voorouderlijke ridderverhalen.’

Zigeunergebroed
een ‘historische roman’ noemen, zoals het boek op de voorflap wordt aangeprezen, gaat mij te ver. Het is zelfs geen afgewerkt verhaal, maar bevindt zich nog in het stadium van manuscript. Van Beirs is vooral geschiedkundige, die historische informatie wil overbrengen, zonder daarbij zelfs maar de elementairste begrippen uit de roman, zoals plot, structuur, stijl en karakterisering, te respecteren. Dat een zichzelf respecterende uitgeverij een dergelijk ‘boek’ heeft kunnen uitbrengen, is mij dan ook een compleet raadsel.
 
Amsterdam : Moon, 2015, 223 p. ISBN 9789048829361
 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri