Poëzie

Tom Van de Voorde: Liefde en aarde

door Dirk De Geest

Tom Van de Voorde maakte enkele jaren geleden (in 2008) een opmerkelijke intrede in de literatuur met zijn debuutbundel Vliesgevels filter. De bundel was hecht gestructureerd en haast mathematisch van precisie. Hetzelfde geldt voor de erin vertolkte observaties die waren ontdaan van elke incidentele (en daardoor overbodige) anekdotiek. Wat bleef, waren gestructureerde taalbouwsels vol interne betekenissen maar losgezongen van de dagelijkse werkelijkheid. Dat daarbij de naam viel van Willy Roggeman, misschien wel de meest radicale onder de autonome dichters, was bijgevolg geen toeval.
En kijk, het kan verkeren. Het contrast met de zopas verschenen bundel Liefde en aarde kan nauwelijks groter zijn. Liefde en aarde is in alle opzichten een veel meer werkelijkheidsgebonden bundel, vaak met een expliciete sociale en politieke inslag. Tegelijk is het toch de vraag of deze gedichten, die meer ‘open’ genoemd kunnen worden, daardoor toegankelijker zijn dan die uit het zogenaamd ‘hermetische’ debuut. Zo is in feite van realisme geen sprake. Voortdurend gaat het in deze gedichten over iets dat ‘blind’ is, over ‘uitleggen’ en ‘vragen’, over iets dat lijkt op iets anders. Met andere woorden, de werkelijkheid verschijnt hier permanent als een constructie van onze verwachtingen, onze ervaringen en gevoelens en vooral onze moeite om ‘nieuwe’ informatie te coderen en adequaat te stockeren.
Van de Voorde dwingt daardoor zijn lezers om bij elk beeld, elke indruk stil te staan en zich te bezinnen over wat het betekent iets te herkennen, te kennen, en indrukken te verbinden tot grotere gehelen. Zo vraagt de postbode naar een Hebreeuws woord en citeert woorden van de Romeinse keizer Hadrianus: het is duidelijk dat hier meer aan de hand is dan het oplossen van kruiswoordraadsels. De ‘postbode’ brengt boodschappen maar of die begrepen worden, is nog zeer de vraag. Integendeel, de vanzelfsprekende realiteit wordt almaar ondoorzichtiger en gelaagder. Dat geldt in feite ook voor de meer toegankelijke thema’s van de bundel. Alleen al de titel is bij nader inzien problematisch: zijn liefde en aarde elkaars tegengestelde, elkaars complement (het geestelijke en het materiële, het menselijke en het onmenselijke bijvoorbeeld) of quasisynoniemen?
Van de Voorde zet voortdurend schitterende beelden en associaties neer — een meesterschap dat ook al in Vliesgevels filter opviel maar hier vrijer en ambitieuzer wordt doorgezet — maar voor de lezer blijft het tasten: soms ontstaat een indruk van revelatie, maar op andere momenten overweegt frustratie of bewondering. Thematisch probeert de dichter ongeveer alles, net zoals hij op het vlak van de stijl uiteenlopende vormen en tonaliteiten uittest. Daardoor is dit duidelijk een overgangsbundel, een staalkaart van een dichter die de taal (onder)zoekt. In zekere zin gaat het ook om atypische poëzie, tenminste voor wie niet vertrouwd is met de Amerikaanse traditie waar Van de Voorde duidelijk zijn inspiratie vindt.
Dat in dat licht ook het zogenaamde engagement een vrij problematisch karakter krijgt, hoeft niet te verbazen. Op sommige momenten doet deze poëzie nogal zen-achtig aan, met vrij efemere ideeën en een soort van sensueel-mystieke inslag. Op andere momenten is de vervreemdende maar uiterst directe stijl van Brecht niet veraf. Dan kiest de dichter resoluut voor een ‘jij’ (waardoor de lezer wordt aangesproken) of een ‘ik’ dat zich duidelijk in de wereld en de geschiedenis bevindt. Zelfs dan is er echter meer aan de hand. Van de Voorde maakt sprongen in de tijd en in de ruimte; waardoor ook zijn personages van gedaante en identiteit lijken te wisselen. Dat wordt vooral duidelijk in de slotreeks ‘De moord op Maurice Lippens’, die bij momenten ronduit hilarisch is. Meteen krijgt de lezer aan het eind van de bundel de wenk om ook in de andere gedichten de relativering, de humor en de groteske dimensie te gaan onderkennen. Met deze bundel ben ik bijgevolg nog lang niet klaar, maar met een titel als Liefde en aarde had ik ook niet anders verwacht. Tom Van de Voorde is een naam om verder in de gaten te houden.

Tom Van de Voorde, Liefde en aarde, Poëziecentrum Gent, 2013, 46 p., € 17,5. ISBN 9789056553456. Distributie: Poëziecentrum

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2013

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri