Vertaald proza

Göran Rosenberg: Een kort oponthoud op de weg van Auschwitz

door Freek Adriaens

Göran Rosenberg is een Zweedse schrijver en filosoof met Joodse achtergrond. In zijn meest recente non-fictiewerk beschrijft hij hoe zijn vader aan de hel van Auschwitz ontkwam en na lange, pijnlijke omzwervingen in een kleine stad in de buurt van Stockholm belandde. Het verhaal begint in het getto van Łódź, waar de nazi’s de ene selectie na de andere doorvoeren tot David Rosenberg uiteindelijk zelf ook op transport wordt gezet. Als bij wonder ontsnappen hij en zijn broer aan de gaskamers en wordt hij overgeplaatst naar een werkkamp in Noord-Duitsland. In de nadagen van de oorlog krijgt hij te horen dat Zweden bereid is hem asiel te verlenen, iets wat hij zelf niet goed begrijpt. In Zweden zelf komt hij ook in een paar vluchtelingenkampen terecht, en op een dag komt hij daar te weten dat zijn jeugdliefde nog leeft en in Polen op hem wacht. David en zijn toekomstige echtgenote Hala schrijven lange brieven naar elkaar die Göran Rosenberg voor ons uit het Pools heeft vertaald. Het zijn natuurlijk in de eerste plaats verhalen over trauma’s en frustraties, maar ook over hoop op een enigszins leefbare toekomst. Ten slotte slaagt Hala erin om onder een valse naam naar Zweden over te steken, waar ze meteen met David trouwt. Hiermee is de lijdensweg van het jonge paar echter niet afgelopen. David lijdt overduidelijk aan posttraumatische stress en probeert om die reden een schadevergoeding van de Duitsers los te krijgen. Volgens regels die de Duitsers zelf hebben opgesteld, voldoet hij echter niet aan de vereisten voor zo’n vergoeding. Hij wordt depressief en laat zich inopnemen in een psychiatrische instelling, waar hij steeds dieper wegzakt en uiteindelijk een einde aan zijn leven maakt. Göran zelf is dan twaalf, dus erg goed heeft hij zijn vader nooit gekend. Voor dit boek heeft hij dus behoorlijk wat opzoekwerk moeten verrichten, zowel over de petite histoire als over de algemene achtergronden, zoals de structuur van de archipel van werkkampen in Nazi-Duitsland. Hij verwerkt heel wat jeugdherinneringen in zijn relaas, maar schenkt ook veel aandacht aan de dubbelzinnige houding van Zweden tegenover Joden en Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zo citeert hij een paar lokale krantencommentaren uit de jaren twintig, dertig en veertig met duidelijke antisemitische ondertoon en hekelt hij dat zijn speelkameraadjes iemand die vals speelt met knikkeren een knikkerjood noemen. Göran groeit op in een wereld die even vreemd is voor hem als voor zijn ouders. Het is duidelijk dat de overlevenden niet weten waar het heen moet, net omdat ze zich voortdurend bewust zijn van het feit dat zij nog leven en zoveel anderen niet. Een kort oponthoud, dat de belangrijkste Zweedse literaire prijs, de Augustpriset, in de wacht sleepte, zit propvol zulke beschouwingen, uitweidingen en historische reflecties. En net daar zit een beetje het probleem. Het heel persoonlijke verhaal over Görans vader raakt wat bedolven onder al dat filosoferen en de talrijke lange beschrijvende passages. Het resultaat is bezwaarlijk meeslepend te noemen, hoogstens een interessante poging om in het reine te komen met een moeilijk verleden.

Göran Rosenberg, Een kort oponthoud op de weg van Auschwitz, Atlas Contact Amsterdam, 2014, 348 p., ill. € 21,95. ISBN 9789045022857. Vert. van: Ett kort uppehall pa vägen fran Auschwitz door Jasper Popma. Distributie: Veen Bosch en Keuning

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri