Nederlands proza

Marte Kaan: Saboteur

door Tom Rummens

Illusieloos en toch vol drang en poëzie. Zo zou je de wereld kunnen omschrijven die Marte Kaan schetst in haar verhalenbundel Saboteur. Echt mooi is het allemaal niet. Daarvoor is er te weinig plaats voor dromen en voor zoete romantiek. Alles gebeurt hier met voorbedachten rade: het lot der dingen is bekend. Kaans verzameling verhalen leest als een beklijvend verslag van wat we niet willen weten, al weten we het verdomd goed. Het leven is geen lachertje. En dat hebben we niet aan iets bovennatuurlijks, maar vooral aan onszelf te danken.
Saboteur is Kaans fictiedebuut. De psychologe schreef wel al een essaybundel, Lang leve de liefde (2009), over de donkere kanten van liefde en relaties. Het thema staat dus niet zover af van deze verhalenbundel, al is ‘liefde’ hier eerder een hoofdrolspeler dan een kernbegrip om de verhalen in Saboteur te beschrijven. Kaan brengt hier mensen samen die ogenschijnlijk alles voor elkaar hebben. Ze zijn niet dom en het zijn geen sukkelaars, althans niet in materieel opzicht. Ze hebben wat ze nodig hebben. En toch. ‘Mijn leven is een aaneenschakeling van momenten die niet de bedoeling waren,’ verzucht een van haar personages. ‘Maar zover van mijn gedroomde pad als nu ben ik nog nooit geraakt,’ besluit ze.
Kaan schetst dit alles in bij momenten vlijmscherpe zinnen en mist zelden haar doel. In die gevatheid weet ze het gevoel te vangen dat ze wil uitdragen: troosteloosheid en frustratie over gemiste kansen, over dingen die niet zijn wat ze beloofden te zijn. De meest alledaagse en herkenbare situaties vormen het decor voor al dat realisme. De manier waarop Kaan in het verhaal ‘Zwaan’ een etentje tussen twee koppels beschrijft, is een pijnlijk relaas van banaliteiten die in het leven van de personages stuk voor stuk kleine drama’s zijn. Jaloezie, zelfbeklag, mislukking: alles wat kleinmenselijk is, passeert hier de revue.
Saboteur is geen grote of overdreven ambitieuze literatuur en dat lijkt ook niet de inzet van deze bundel. In de plaats krijgt de lezer een resem uitgekiende verbale schetsen, die vooral stilistisch vaak verbazen in hun spitsvondigheid en finesse. Ze blinken uit in efficiëntie en herkenbaarheid, maar worden nergens voorspelbaar.


Marte Kaan, Saboteur, Ambo Amsterdam, 2014, 138 p., € 16,95. ISBN 9789026323577. Distributie: Veen Bosch en Keuning

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan