Nederlands proza

Pauline Broekema: Het boschhuis

door Marjan Bex

Met Het boschhuis heeft Pauline Broekema een kroniek van haar familie geschreven. Die begint in 1883, het jaar dat overgrootmoeder Jannetje Post trouwde met Frans-Jan Ter Beek en naar diens tabaksplantage op Sumatra trok. Broekema geeft een fascinerend en gedetailleerd beeld van hoe het leven van een planter in Indonesië er in die tijd uitzag. Echt vaart krijgt het verhaal echter pas in het deel over de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog en de betrokkenheid van de familie Ter Beek daarin. Zoon Pieter (de oom van de schrijfster) zit immers in het verzet en wordt in 1944 terechtgesteld. Broekema wilde uitspitten hoe het verhaal van Pieter in elkaar zat: wie waren erbij betrokken? Wat was er precies gebeurd? Haar zoektocht bracht haar naar tal van archieven en gesprekspartners en negen jaar onderzoekswerk leverde uiteindelijk deze vuistdikke roman op. Ook toont ze aan dat de dingen niet altijd zijn wat ze lijken, ook niet in tijden van oorlog.
Van een particulier verhaal ‘in de familie’ groeide Het boschhuis uit tot een universeel tijdsbeeld, geworteld in de geschiedenis van Nederland. Immers, zowel de kolonisatie van Indonesië als de (naweeën van) de Tweede Wereldoorlog zijn centrale punten in het boek. Daarbij spreekt het voor Broekema dat zij veel aandacht heeft voor, bijvoorbeeld, de werkomstandigheden van de lokale arbeiders op Sumatra, en voor de ambivalente houding die veel Nederlanders tijdens en na de oorlog aannamen ten overstaan van elkaar en van de vijand. Op elke bladzijde blijkt dat een gedegen kennis van die tijd noodzakelijk was voor het schrijven van het boek. Toch wist Broekema die gegevens op een soepele, niet te documentaire manier te verwerken; hoewel je je bewust bent van de ‘echtheid’ van de feiten, heb je tijdens het lezen nergens het gevoel in een encyclopedie te zijn beland. Door haar werk als journaliste voor het NOS-journaal hoor je vaak haar stem in de beschrijvende passages, vooral door de gelijkaardige, beschrijvende stijl. Nu en dan komen de persoonlijke herinneringen aan bod, maar slechts minimaal en telkens duidelijk gemarkeerd.
Naast feiten over haar eigen familie beschrijft de journaliste ook uitgebreid de lotgevallen van betrokkenen of kennissen, en gaat ze in op de filosofie van de vermaarde onderwijsvernieuwer en oprichter van ‘De Werkplaats’ Kees Boeke, met wie grootvader Juul zich nauw verwant voelt en voor wiens stichting hij zich zal inzetten. Het boschhuis (in Bilthoven) wordt vaak beschreven als 'het centrum van quakers, pacifisten, antimilitaristen, veganisten en andere non-conformisten uit alle uithoeken van de wereld' en het wordt het woonhuis van Kees Boeke, en later ook van opa Juul en zijn gezin. Hij zal het, trouw aan de filosofie, openstellen voor eenieder die daar behoefte aan heeft. Uiteindelijk zal het door de nazi’s worden leeggeroofd.
Het boschhuis is een gedegen familiekroniek, die in bredere kring geapprecieerd zal worden omwille van de helderheid en de accurate beschrijvingen. Het boek bevat een uitgebreide bibliografie voor verdere lectuur.


Pauline Broekema, Het boschhuis, De Arbeiderspers Utrecht, 2014, 471 p., € 19,95. ISBN 9789029588973. Distributie: WPG Uitgevers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri