volw. non-fictie

Wiel Kusters: Mijn versnipperd bestaan

door Marjan Bex

In Mijn versnipperd bestaan buigt de Maastrichtse hoogleraar Wiel Kusters zich over het werk van literair criticus Kees Fens, zoals dat verscheen in kranten en tijdschriften. Het persoonlijke leven van de essayist staat op het tweede plan. Het resultaat is een boeiend overzicht van de ontwikkelingen in de Nederlandse literatuur in de twintigste eeuw vanuit het oogpunt van een kenner, die natuurlijk zijn eigen interesses en fascinaties had.
Kees Fens (1929-2008) leefde zijn hele leven in Amsterdam, maar zijn wortels lagen in Brabant. Hij werd opgeleid door de jezuïeten, behaalde zijn onderwijsakte en begon zijn werkzaamheden bij het tijdschrift De Linie. Het was het begin van levenslange carrière die hem bij de Volkskrant en andere uitgaven bracht die zijn kritische stukken over literatuur appreciëren. Zijn stukken kenmerkten zich door hun grondigheid en doordat ze het werk zelf (en niet de auteur) als uitgangspunt namen. Samen met J.J. Oversteegen en H.U. Jessurun D'Oliveira richtte Fens in 1962 het toonaangevende literaire tijdschrift Merlyn op. Ook verzorgde hij onder het pseudoniem A.L. Boom een column voor het weekblad De Tijd waarin hij zijn mening gaf over een uitgebreid scala aan onderwerpen: opera, maatschappij, Rome, de evolutie in de kerk... Verder werkte Fens een tijdlang mee aan het radio-programma Cursief. Later in zijn leven werd hij benoemd tot hoogleraar literatuur aan de universiteit van Nijmegen.
Vanaf de jaren vijftig tot aan zijn dood recenseerde Fens pas uitgekomen boeken. Ook schreef hij over sport. Zijn liefde voor schrijvers als Koolhaas, Slauerhoff en Carmiggelt komt geregeld aan bod. Doorheen de jaren beklaagde Fens zich erover zich over dat hij zijn stukken op een steeds kleiner formaat moest schrijven.
Kusters toont aan hoe Fens het begrip close reading in de Nederlandstalige literatuurkritiek introduceerde. Hij laat zien hoe Fens' katholieke opvoeding zijn werk doordesemt en hoe hij als gevierd schrijver haast tot het einde onzeker bleef over zijn gebrek aan formele opleiding.
Kusters is erin geslaagd met voldoende afstand een beeld te schetsen van het werk van Kees Fens. Hij baseert zich op diens archief en gesprekken met familieleden, kennissen en collega's. Zijn tekst is gelardeerd met citaten. Kusters toont de pecuniaire zorgen van Fens (stammend uit zijn vroege jeugd), de band met zijn uitgevers of kranten en hoe beide partijen omgaan met gemaakte afspraken. Steeds neemt Kusters uitgebreid de tijd om de situatie te schetsen. Mijn versnipperd bestaan is dan ook een pil geworden en zeer lezenswaardig. De titel wijst op het levenslange, en niet vervulde verlangen, van Kees Fens om een 'volledig' boek te schrijven.
Kusters toont waardering voor een al bijna vergeten auteur zonder zijn doel uit het oog te verliezen: het schrijven van een objectieve en degelijke biografie. Hier en daar is hij kritisch over zijn onderwerp, maar dit draagt alleen maar bij aan de kwaliteit van het boek. Zo gaat hij dieper in op een pijnlijk conflict tussen Fens en de joodse auteur Abel J. Herzberg.
Mijn versnipperd bestaan is een fijn leesboek. Net als in zijn vorige biografie over Pierre Kemp (2010) of in zijn boek over de Limburgse mijn (In en onder de mijn, 2012) hanteert Wiel Kusters een vlotte pen en documenteert hij zijn werk grondig. Zijn onderwerp had zich geen betere biograaf kunnen wensen.


Wiel Kusters, Mijn versnipperd bestaan, Athenaeum-Polak en Van Gennep Amsterdam, 2014, 597 p., ill. € 34,99. ISBN 9789025303839. Distributie: WPG Uitgevers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2014

deze pagina printen of opslaan