Vertaald proza

Orhan Pamuk: De heer Cevdet en zonen

door Dirk Magerman

Mijnheer Cevdet heeft van zijn jong gestorven vader een kleine houthandel geërfd. We schrijven op dat ogenblik 1905 en door hard werken, zakentalent en vele steekpenningen maakt hij er een bloeiende ijzerhandel en lampenwinkel van. Hij is nu 37 en staat hij bovendien op het punt te trouwen. Zijn toekomstige schoonvader is een invloedrijke pasja, zijn bruid zal met hem wonen in een volledig verbouwd en groot huis in Istanbul. Maar mijnheer Cevdet kent ook zijn beperkingen. Hij is geen meester in de gemoedelijke conversatie, voelt zich ongemakkelijk in het bijzijn van hoger geplaatsten en hij is al te voorzichtig en diplomatisch in relaties. Zijn broer, die net als zijn moeder zal sterven aan tbc, lacht hem hierom vierkant uit. Na de sterk uitgesponnen proloog concentreert het verhaal in het omvangrijke middendeel zich op de volgende generatie. De twee zonen van mijnheer Cevdet, Osman en Refik, zijn gehuwd en nemen de handel van hun vader over. Die koestert zijn wat sikkeneurige dochter Ayse als zijn oogappel en beseft tegelijk dat Turkije een moderne vrije staat is geworden, met nieuwe waarden, normen en gewoonten. De verhaallijnen van mijnheer Cevdets kinderen, hun neef en hun vrienden worden breed uitgesponnen. De zelfanalyse van Refik, die ondanks rijkdom en familiegeluk ontevreden is met zijn levenswijze, steekt hier bovenuit. In het laatste deel van het boek staat de derde generatie centraal en volgen we de ontwikkelingen van de Turkse staat tot in 1970. Nieuwe maatschappelijke veranderingen en een kleinzoon die niet meer kiest voor de handel maar voor de kunst, zorgen voor omwentelingen ? Orhan Pamuk toont in zijn debuut, die nu pas voor het eerst in Nederlandse vertaling verschijnt, zijn verhaaltalent. Maar hij weet het nog onvoldoende te beheersen. Te lange uitweidingen en een nog moeilijk te verteren hoeveelheid dialogen zijn het resultaat. Hij slaagt er ook niet helemaal in om van het beperkte perspectief van de familiegeschiedenis vlot over te stappen naar de analyse van de Turkse samenleving en zijn maatschappelijke beschouwingen missen scherpte. Eerder observeert hij de modernisering met nieuwe gewoontes als vrouwen die elkaar kussen bij wijze van begroeting of het in onbruik raken van gearrangeerde huwelijken. Ook de evolutie in de verhouding tussen Turkije en Europa komt herhaaldelijk naar voren. Een verblijf in Europa wordt beschouwd als een privilege en de Europese cultuur en gewoonten worden vaak geprezen. Pamuk plaatst kanttekeningen hierbij, maar ze missen wat originaliteit. Wie vroeger genoten heeft van Sneeuw, Ik heet Karmozijn of Istanbul (resp. De Leeswolf 2003, p. 702 / 2002 p. 9 / 2005, p. 729) herkent Pamuks verhaaltalent dat echter pas in de latere romans volledig ontbolsterd is.

Orhan Pamuk, De heer Cevdet en zonen, De Arbeiderspers Amsterdam, 2007, 710 p., € 27,5. ISBN 9789029564656. Vert. van: Cevdet bey ve ogullari door Divendal, Veronica


Oorspronkelijk verschenen in De Leeswolf 2007

deze pagina printen of opslaan