Vertaald proza

W. Hansen (sam.): Praag en het fin de siècle

door Erik de Smedt

Een eeuw geleden ontwikkelde Praag zich tot het Parijs van Midden-Europa. Als reactie op de patriottische, conservatieve kunst van het Nationaal Theater, oriënteerde een aantal Tsjechische schrijvers zich op het Franse symbolisme en decadentisme. Omstreeks dezelfde tijd bloeide de Duitstalige literatuur in Praag op, werk van een minderheid waarin joodse auteurs een opvallend aandeel hadden. Deze bloemlezing brengt voor het eerst verhalen van Tsjechische en Duitstalige schrijvers samen die ontstaan zijn tussen 1880 en 1918. Een inleiding en beknopte biografische aantekeningen situeren het werk van deze bij ons vaak onbekende auteurs tegen de plaatselijke culturele achtergrond. De bloemlezing opent met 'Mevrouw Blaha's dienstbode', een minder bekend verhaal van Rilke. Het samengaan van een sobere, suggestieve stijl met een alsmaar ontstellender gebeuren wordt in dit boek nergens overtroffen. Veel van de Tsjechische symbolistisch-decadentistische verhalen lijden onder schoonschrijverij. Er wordt kwistig met adjectieven omgesprongen, de setting is nadrukkelijk kosmisch, de opgeroepen gevoelens zijn op het randje af drakerig.

Boeiender zijn de verhalen waarin de angstaanjagende sfeer wordt gekoppeld aan bewustzijnsprocessen en dan ironisch gebroken, zoals in Ladislav Klíma's verhaal 'Leven na de dood'. Van een aantal Duitstalige schrijvers zijn er satirische teksten die de tand des tijds moeiteloos weerstaan. Max Brod beschrijft het lachwekkende van niet geheel belangeloze ontmoetingen, Gustav Meyrink maakt op meesterlijke wijze het militarisme belachelijk, Fritz Mauthner neemt met 'Een avond in het gekkenhuis' zijn held, de lezer en de burgerlijke maatschappij in het ootje. 'De arts' van Ernst Weiss peilt de afgrond van het medische handelen. Natuurlijk kon Franz Kafka hier niet ontbreken; hij is vertegenwoordigd met 'Het vonnis'. De typische Praagse sfeer wordt het best getroffen in Paul Leppins 'Het spook van de jodenstad', dat plastisch de neergang van een door ziekte getroffen prostituee verhaalt. In zijn geheel kan de bundel niet helemaal overtuigen; daarvoor had het werk van de Tsjechische schrijvers sterker moeten zijn.

W. Hansen (sam.), Praag en het fin de siècle, Meulenhoff Amsterdam, 1999, 207 p., € 698. ISBN 9029066032. Vert. door Diverse vertalers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 1999

deze pagina printen of opslaan