Toneel

Yves Petry: De misdaad

door Erik de Smedt

Een van de fascinerendste nevenpersonages in Robert Musils De man zonder eigenschappen is Moosbrugger, een timmerman die een prostituee heeft vermoord. Hij contrasteert met het beschaafde, intellectuele en ook intrigerende milieu waarin de essayistische roman zich afspeelt. Tegelijk heb je sterk de indruk dat deze ogenschijnlijk wat primitieve figuur met zijn ongearticuleerde gevoelens en gedachten dichter bij de ‘waarheid’ staat dan de andere personages dat kunnen en durven. Yves Petry kreeg van Guy Cassiers de opdracht de tekst te schrijven voor het laatste deel van diens Man zonder eigenschappen-trilogie in het Toneelhuis (Antwerpen). Zijn tekst is, uiteraard met heel wat inkortingen en herschrijvingen, deels gebaseerd op die van Musil, maar voegt daar ook veel aan toe. De misdaad telt slechts drie personages: Moosbrugger, die getuigenis aflegt over zijn daad en zich probeert te rechtvaardigen, het slachtoffer en de schrijver Musil. Een originele vondst van Petry is dat ‘het slachtoffer’ eigenlijk twee personen omvat: het hoertje dat door Moosbrugger in een paranoïde waan met tientallen messteken is omgebracht, en Musils jonge geliefde Herma, overleden aan de syfilis waarmee de schrijver haar heeft besmet. Halfweg het stuk wisselt die rol van invulling, en van dan af is er ook meer communicatieve interactie tussen de vrouw en de schrijver, terwijl Moosbrugger in zijn eigen wereld opgesloten blijft. Toch zijn, mutatis mutandis, de raakvlakken tussen Moosbrugger en Musil niet min: de intensiteit waarmee ze het recht op hun eigen werkelijkheid(svisie) opeisen, de nietsontziendheid waarmee ze de vrouw tot slachtoffer maken, hun neerbuigendheid tegenover het ‘gewone’ leven in naam van een ‘hogere’ missie. Moosbrugger: ‘Ik ben toch net zo’n onmens als jullie. Ik weet niet wat ik doe, jullie weten niet wat jullie doen. Wij hebben niet meer reden om te sterven dan om te leven.’
In feite sluit dit heel nauw aan bij Musils visie op het schrijverschap als een eigen vorm van ‘vivisectie’, op zoek naar een adequater beeld van de veelkantige werkelijkheid. Het is een krachttoer van Petry om met dit geringe aantal personages, een minimum aan handeling — gereduceerd tot monologen en slechts aanzetten van dialogen (er is overigens slechts één regieaanwijzing) — zo een grote spanning te bereiken dat je dit stuk ademloos uitleest. De spankracht van de taal, die zich geen moment verliest in anekdotiek, maar recht op de essentie af gaat, draagt daar in niet geringe mate toe bij. Musil: ‘Dat je me niet wil volgen, verbaast me niet. Ook het algemene publiek volgt me niet en zal dat nooit doen. Niet omdat ik het iets voorlieg, maar juist omdat ik niets voor waar zal opschrijven zonder te beseffen hoeveel waarheid ook het tegendeel bevat.’ Dat met de bescheiden, maar indringende stem van het normaal gezien niet gehoorde dodelijke slachtoffer een tegenwicht ontstaat voor de hogere verblinding van de schrijver/moordenaar, vormt het eigenlijk dramatische element in dit stuk. En daar uit zich ook, onverwacht, de superioriteit van het slachtoffer: ‘Weet je, klein, lief jongetje van me, het verschil tussen jou en mij komt hierop neer: het verdriet dat jij [de schrijver] uit alle macht probeert te ontlopen, het bittere besef dat het niets uitmaakt of je er bent geweest of niet, daar moet jij nog helemaal doorheen, dat zijn wij [slachtoffers] allang voorbij.’ De misdaad scheert als toneel- en leestekst hoge toppen.


Yves Petry, De misdaad, Bebuquin Antwerpen, 2012, 51 p., € 10. ISBN 9789075175318. Distributie: Bebuquin

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2012

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri