Op gedegen onderzoek en teruggevonden oude documenten
gebaseerd, doen Willem van Toorn, Arjen Fortuin en Hugo van Doornum in drie hoofdstukken uit de
doeken hoe Em.
Querido's Uitgeverij in de schoot van uitgevers Van Holkema &
Warendorf werd opgericht in 1915, wat de invloed van de Tweede Wereldoorlog was
en hoe het schrijvershuis daarna evolueerde.
Van Toorn
beschrijft de beginperiode en de oprichting van Querido Verlag, dat al vanaf
1933 onderdak bood aan Duitse schrijvers, onder wie Klaus Mann en Joseph Roth, die door
het nazi-regime
vervolgd en verboden werden. Daarna gaat Arjen Fortuin, biograaf van Geert Van
Oorschot, dieper in op de belangrijke rol die Van Oorschot speelde in het voortbestaan van
de uitgeverij tijdens de Tweede Wereldoorlog. Later zou hij een eigen
uitgeverij beginnen. Van Oorschot ageerde als zaakwaarnemer/bedrijfsleider
tijdens de oorlog, omdat het voor Emanuel Querido, die van Joodse afkomst was,
onmogelijk was zijn werk
voort te
zetten. In de
nalatenschap van Van Oorschot werden ook tal van persoonlijke documenten van het
echtpaar Querido teruggevonden. Emanuel en Hillie Querido kwamen in 1943 om in
het vernietigingskamp Sobibor. Het laatste hoofdstuk van het boek is vooral
zakelijk van aard: hoe zette voormalig medewerkster en rechterhand van Emanuel
Querido, Alice van
Nahuys, de
uitgeverij verder en hoe zag het financiële plaatje eruit?
Onvermijdelijk is er hier en daar een kleine
overlapping in de hoofdstukken, maar storen doet het niet; een kleine
herhaling helpt
de lezer om de feiten te plaatsen, of vanuit een ander oogpunt te bekijken, wat maakt dat je een geschakeerd
beeld krijgt. Interessant is ook hoe in een sfeerbeschrijving de stijgende
populariteit van het boekwezen in die oorlogsjaren door de heren (boek)handelaren wordt gezien – er
wordt openlijk gesproken over de vulgarisatie van het boek en de ‘sinterklaasdrukte’ die het
hele jaar lijkt aan te houden ('Het lijkt hier wel een warenhuis!' moet een van
hen hebben uitgeroepen). De aansprekende, vlotte schrijfstijl van vooral Van
Toorn en Fortuin maken de lectuur erg aangenaam.
Verborgen boeken biedt een helder inzicht in het grote
belang van uitgeverij Querido voor de Nederlandstalige literatuur en voor exil-auteurs. Dankzij
een uitgekiend en vooral gewaagd beleid van zaakwaarnemer Geert Van Oorschot
bleef een deel van de boekenvoorraad gespaard van vernietiging. Ze werden na
lang speurwerk door Alice van Nahuys na de oorlog teruggevonden in
politieloodsen en drukkerijen.
Verborgen boeken is van literair en historisch belang, mede door de
publicatie van recent teruggevonden materiaal. Het is een zeer verzorgde uitgave met een
ruime selectie foto's en een uitgebreide lijst van teruggevonden documenten. Het kostbare kleinood kan
natuurlijk onafhankelijk gelezen worden door zij die interesse hebben voor de
geschiedenis van de uitgeverij, maar het komt beter tot zijn recht als aanvulling op Emanuel
Querido 1871-1943 : een leven met boeken, Willem van
Toorns
biografie over Emanuel Querido.
Amsterdam : Querido 2015, 140 p. : ill. ISBN
9789021458083
deze pagina printen of opslaan