Vertaald proza

Peter Ackroyd: The Lambs of London

door Kris van Zeghbroeck

Twee vertalingen van Peter Ackroyd verschijnen bijna tegelijkertijd bij Meulenhoff. Pas verschenen is de historische roman Mary Lamb uit 2004 en midden mei volgt de biografie Shakespeare (2005). Ze illustreren de kruisbestuiving in Ackroyds oeuvre tussen fictie en non-fictie, over de historische tijdsgrenzen heen. Hier is Shakespeare de bindende factor.

Ackroyds Shakespeare-biografie is een stevig werkstuk geworden. In tien aan locaties en toneelgezelschappen opgehangen delen, worden korte hoofdstukken gebracht die tot de rand gevuld zijn met feitenmateriaal. Er zijn nochtans weinig bronnen die Shakespeare als een historische figuur situeren, meteen ook de reden waarom sinds de 16e eeuw zijn auteurschap regelmatig geheel of gedeeltelijk in twijfel werd getrokken. Toch wist Ackroyd heel wat informatie over hem te verzamelen: "Er is heel wat over Shakespeare geweten, alleen moet je hem in zijn context plaatsen. Als individu lijken er weinig gegevens over hem te bestaan, maar geplaatst in zijn context, omringd door acteurs, theatermanagers, en andere tijdgenoten, begint alles betekenis te krijgen. Je ziet de lijnen die hem met anderen verbinden: de relatie met het Globe Theater, de acteurs enz. Zo kan je gaandeweg een duidelijker en overkoepelend perspectief opbouwen."

Vanzelfsprekend speelde de research een belangrijke rol: "Volgens een bepaalde statistiek zou er wereldwijd elke dag van het jaar een boek over Shakespeare verschijnen. De research was dan ook overweldigend, omdat er zoveel materiaal was. Gelukkig kon ik over twee researchers beschikken om het werk te verlichten. Tussen ons drieën zijn we er uiteindelijk in gelukt om het meeste dat in het Engels verschenen was, te verwerken. Het was een gigantische onderneming. Maar ik ben te ongeduldig om veel tijd te investeren in een boek. Sommige biografen doen er tien jaar over, daar heb ik het geduld niet voor. In totaal heb ik hooguit twee jaar aan mijn Shakespeare-biografie gewerkt."

Shakespeares toneelstukken waren niet meteen betrouwbare bronnen over de auteur en zijn tijd: "Andere Elizabethaanse en Jacobijnse toneelstukken geven veel meer informatie over hun tijd. De toneelstukken van Shakespeare zijn fantasierijker, hij vertelt nooit direct over de omstandigheden uit zijn tijd. Wel zijn ze een goede informatiebron over de auteur zelf, wat voor een man hij was, hoe zijn verbeelding functioneerde. Maar uiteindelijk is die informatie volledig ondergeschikt aan de toneelstukken zelf, die je vandaag de dag beter leest dan ziet opvoeren."

Voor Ackroyd is Shakespeare cruciaal voor de exploratie van Londen in zijn oeuvre: "Hoewel Shakespeare niet in Londen geboren is, was het de wieg van zijn schrijverschap. Had Londen niet bestaan, dan hadden we vandaag nooit van Shakespeare gehoord. Stad en schrijver gaan hand in hand. Zijn mythe of legende is intussen een inherent deel geworden van het 16e-eeuwse Londen; je kan niet over Londen praten zonder Shakespeare daarbij te betrekken. Voor mij vertegenwoordigt hij een vitale geest van de Engelse verbeelding, een centrale en invloedrijke figuur in de Engelse canonliteratuur. De manier waarop hij werkt, de combinatie van tragedie en komedie, vertegenwoordigt haast de essentie van de Engelse verbeelding. Vanuit mijn interesse voor Londen en de Engelse verbeelding was het eigenlijk onvermijdelijk dat ik een biografie aan Shakespeare zou wijden."

In Groot-Brittannië moet Ackroyds Shakespeare-biografie opboksen tegen de grote concurrentie in het veld. Daarom denkt hij dat het boek in de eerste plaats de lezers van zijn romans en biografieën zal aantrekken die een volgend hoofdstuk uit zijn Londen-epos willen lezen. Met de weinige biografievertalingen in het Nederlandse taalgebied is er hier niet veel concurrentie. Ackroyd zal vnl. moeten opboksen tegen Shakespeare-specialist Stephen Greenblatts William en de wereld (De Bezige Bij, 2004). Als er in Vlaanderen en Nederland ruimte is voor twee recente Shakespeare-biografieën, zal het aanbod aan vertalingen van Engelstalige literaire biografieën in de toekomst ongetwijfeld groeien.



De relatie van Ackroyds roman Mary Lamb tot Londen wordt meteen duidelijk in de Engelse titel, The Lambs of London. Hoewel de bekendheid van de brusters Charles en Mary Lamb tegenwoordig niet zo groot meer is, geven ze Ackroyd de mogelijkheid om Londen opnieuw te exploreren in een eind 18e-eeuwse context. Shakespeare was de katalysator die twee interesses van Ackroyd samensmolt: de Irelands, die vervalste documenten van Shakespeare op de markt brachten, en de Lambs, die Shakespeares toneelwerk tot een populaire verhalenbundel bewerkten (Tales from Shakespeare, 1806): "Een eeuw lang was het een van de populairste boeken van de 19e eeuw. Tijdens zijn leven was Charles Lamb bekend als essayist, maar nu kent niemand nog de Lambs. De hele cultuur van de overgang van de 18e naar de 19e eeuw, de vroege romantiek, is uit het zicht verdwenen. En ook de Irelands zijn vergeten. Niemand weet meer hoe ze documenten vervalsten, maar het was een belangrijke cultureel gegeven. William Ireland heeft een vervalst toneelstuk (Vortigern) van Shakespeare geschreven en het werd effectief opgevoerd in Drury Lane omdat iedereen dacht dat het een origineel was. Ik heb de dagelijkse omgang tussen de Lambs verzonnen, omdat niemand weet hoe hun relatie was, maar het verhaal van de Irelands is waarheidsgetrouw."

Ook de (liefdes)relatie tussen Mary Lamb (die het huishouden runt voor haar bejaarde ouders en broer Charles) en de jonge William Ireland is verzonnen. Mary's eerlijkheid en zin voor verantwoordelijkheid staan doorheen het boek in schril contrast met het bedrog van bedelaars of de vervalsingen van William: "Wel, zo zit het nu eenmaal in elkaar, je hebt dat soort contrasten nodig om een boek te schrijven. Maar die dingen plan ik niet als ik het boek aan het schrijven ben, het gebeurt gewoon. Ik schrijf het neer in de voormiddag gedurende een half uur of een uur, en dan vergeet ik alles. Als ik het herlees, ben ik verrast, heb ik geen idee wat ik geschreven heb. Ik moet mijn boeken herlezen wanneer ik een interview geef; ik ben de namen van de secundaire personages totaal vergeten [zelfs de tijd waarin deze roman zich afspeelde, kon Ackroyd zich op een bepaald moment niet meer herinneren]."

Zowel Charles als Mary Lamb zijn door hun resp. werkzaamheden als klerk en huishoudster veroordeeld tot een grijs bestaan. Shakespeare is de uitlaatklep waarmee ze hun leven kleur geven. Geregeld bestoken ze elkaar met citaten. Aanleiding voor Ackroyd om de speelse, soms platvloerse en schunnige kant van Shakespeare op te voeren. Met de documenten van Shakespeare die William Ireland ontdekt, breken voor de Lambs bepaald spannende tijden aan. Zeker als er een verloren gewaand toneelstuk van hem opduikt, waarvan een opvoering gepland wordt. Voor de door de pokken getekende Mary brengt de romantische relatie met William bovendien wat extra zon in haar leven. Wanneer dan de vervalsing ontmaskerd wordt en Mary's (historische) gekte tot een hoogtepunt komt, verwacht je toch een grotere dramatische spankracht dan de schetsmatige, haast terloopse afhandeling. Ackroyd blijft vakmanschap leveren, maar met het helse tempo dat hij boeken produceert, kan je je niet anders dan afvragen of er niet meer had ingezeten.

Peter Ackroyd, The Lambs of London, Chatto & Windus London, 2004, 216 p., € 27,65. ISBN 0701177446

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2004

deze pagina printen of opslaan