Nederlands proza

Rudi Rotthier, Redmond O'Hanlon: God, Darwin en natuur

door Kris van Zeghbroeck

Dat de 200ste verjaardag van Charles Darwin bij het grote publiek in Nederland en Vlaanderen niet onopgemerkt voorbij is gegaan, is vooral te danken aan de documentaire televisiereeks op Canvas en VPRO Beagle, in het kielzog van Darwin. In deze avontuurlijke, populair-wetenschappelijke expeditie volgt de moderne driemaster Stad Amsterdam het historische traject van de Beagle. Vaste crewleden zijn o.m. Darwins kleindochter Sarah, wetenschapsjournalist Dirk Draulans en de illustere reisauteur Redmond O'Hanlon. Vooral deze laatste is ondanks zijn wat kwakkelende gezondheid de dragende figuur van de reeks. Verder reizen een hele resem wetenschappers van uiteenlopende disciplines voor een korter traject met de de Stad Amsterdam mee. Zo bijvoorbeeld literatuurwetenschapper Dirk Van Hulle, die in Darwins kladjes de tekstgenetische oorsprong van On the Origin of Species reconstrueerde (zie p. 216-218). Het was zeker niet de eerste keer dat iemand het spoor van Darwin volgt. Zo reisde Toby Green 165 jaar na datum 6000 kilometer te paard, te voet en liftend In het voetspoor van Darwin in Zuid-Amerika. Darwin moet ook flink wat weken in het zadel gezeten hebben bij de exploratie van het Zuid-Amerikaanse binnenland. Green verweeft de reiservaringen en het ideeëngoed van zijn illustere voorganger met zijn persoonlijke avonturen en de plaatselijke situatie rond het nieuwe millennium. Net zoals de televisiereeks Beagle demonstreert Greens reisverhaal dat er sinds Darwin ingrijpende veranderingen plaatsgevonden hebben. Redmond O'Hanlon ? die een proefschrift schreef over Joseph Conrad en Charles Darwin (wiens gedachtegoed een cruciale rol speelt in zijn reisverhalen over Borneo, de Amazone en Congo) ? benadrukt regelmatig dat contrast met vandaag door uit Darwins reisverslag De reis van de Beagle te citeren. Darwin was pas 22 toen hij tegen de wil van zijn vader op de Beagle aanmonsterde. Deze reis was bepalend voor zijn karakterontwikkeling en zijn verdere leven. De tocht van vijf jaar veranderde hem van een vrij willoze jongeling in een gedreven en geïnspireerde wetenschapper. Als liefhebber van de romantische auteurs bezat hij voldoende literaire bagage om van zijn reisverslag een boeiend verhaal te maken met literaire ambities. Darwins jubileumjaar gaf aanleiding voor de uitgave van een aantal prestigieuze geïllustreerde uitgaven van zijn werk. Bij Atlas verschenen De reis van de Beagle en Het ontstaan van soorten. De eerste in een herziene vertaling van Tinke Davids, de tweede is een bewerking van de vertaling van Ruud Rook. De basis van deze door David Quammen samengestelde jubileumeditie van Darwins meesterwerk betreft de zesde, definitieve editie van The Origin of Species uit 1872 (een veel geprezen vertaling van het oorspronkelijke werk On the Origin of Species uit 1859 is die van Ludo Hellemans, uitgegeven bij Nieuwezijds in 2000), waarin voor het eerst de term 'evolutie' gebruikt werd. De beroemde zin 'the survival of the fittest' (ontleend aan de filosoof Herbert Spencer) werd trouwens pas in de vijfde editie opgenomen. Verder maakt Quammen gebruik van fragmenten uit The Voyage of the Beagle (1839), The life and letters of Charles Darwin (1887) en The Autobiography of Charles Darwin (1887) om dit lijvige boek vorm te geven. Gedrukt op perkamentvormige kaders maken deze fragmenten deel uit van de honderden afbeeldingen in deze uitgave. Een amalgaam van Darwins schetsen, afbeeldingen van dieren en planten, portretten en foto's ondersteunen de tekst en maken de uitgave visueel toegankelijker.
Darwins evolutietheorie was het resultaat van een jarenlang groeiproces waarbij hij voortbouwde op eigen inzichten en die van anderen. Zo bijvoorbeeld zijn briefwisseling met de minder bekende Alfred Russel Wallace, die mee aan de grondslag van het Darwinisme lag.
Dat reflectieve proces lag ingebed in de rust van het Engelse platteland,
waar Darwin voor de rest van zijn leven kon teren op zijn exotische expeditiereis met de Beagle. Vandaag toeren twee aan elkaar tegengestelde
reisschrijvers door het Britse platteland: Redmond O'Hanlon praat honderduit terwijl Rudi Rotthier luistert. Ze hebben het over God, Darwin en natuur wat gaandeweg resulteert in een los portret van O'Hanlon, zijn familie en zijn passies. Onvermijdelijk brengt O'Hanlon Darwin ter sprake, die vond '"dat het publiceren van zijn theorie over evolutie door natuurlijke selectie gelijkstond aan een moord bekennen." / De moord op God. / "Ja. Hij schreef in zijn autobiografie dat religie instinctief is, zoals angst voor slangen"'. Gelukkig zette Darwin door zijn reis met de Beagle, in naam van de wetenschap, een religieuze carrière op de helling.

Rudi Rotthier, Redmond O'Hanlon, God, Darwin en natuur, Atlas Amsterdam, 2009, 2538 p., ill. € 17,5. ISBN 9789045013374

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf 2009

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri