Vertaald proza

Auster Paul , Vlek Ronald (trl.): Winterlogboek

door Kris van Zeghbroeck

Pas in september verschijnt de originele versie van Paul Austers Winter Journal in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. Het is dan ook opvallend dat intussen reeds vertalingen van het boek verschenen zijn in (onder meer) het Nederlands en het Turks. Auster bracht een kort promotiebezoek aan de Lage Landen, maar landen als Turkije laat hij links liggen zolang schrijvers, journalisten en uitgevers er in de gevangenis belanden. Dat leverde een schampere reactie op van de Turkse premier Erdoğan, die stelde dat een bezoek van Auster Turkije geen prestige zou opleveren en dat Auster onwetend en hypocriet is, aangezien hij Israël wel bezoekt. Van zijn kant benadrukt Auster dat Israël in tegenstelling tot Turkije wel vrijheid van meningsuiting kent en dat schrijvers en journalisten er niet opgesloten worden. Als vice-president van het PEN American Center is hij sterk begaan met het recht op vrije meningsuiting en de wereldwijde onderdrukking van schrijvers.
Winterlogboek is niet het eerste autobiografische werk van Auster. Dertig jaar geleden publiceerde hij The Invention of Solitude (1982). In dit tweedelige werk staat de plotse dood van Austers vader centraal. ‘Portrait of an Invisible Man’ is een reflectie op de afwezigheid van de vaderfiguur en een reconstructie van diens leven aan de hand van achtergebleven zaken. Die terugblik op een falende vader is de aanleiding voor Auster om ook over zijn eigen leven en zijn relatie met zijn zoon te mediteren. Deel twee ‘The Book of Memory’ neemt meer de vorm aan van een essayistisch geschrift en bevat naast het overkoepelende vader-zoonthema ook onderwerpen die typisch zijn voor Austers oeuvre als toeval, lotsbestemming, eenzaamheid en angst.
Met zijn recentste memoires vinden we Auster terug in de winter van zijn leven. De intussen 65-jarige auteur voelt de laatste jaren de druk van de oude dag en het ‘wegvallen’ van vrienden. In januari 2011 begon hij er op een ijzige dag over te reflecteren en herinneringen aan elkaar te rijgen. Winterlogboek is een soort ‘logboek’, een geschiedenis van de evolutie van zijn lichaam. ‘Je denkt dat het jou nooit zal gebeuren, dat het jou niet kan gebeuren, dat jij de enige op de wereld bent die geen van deze dingen ooit zal gebeuren, en dan beginnen ze je, een voor een, allemaal te gebeuren, net zoals ze ieder ander gebeuren.’ De ongemakken van de oude dag, de ongevallen en kwetsuren, beginnen de grenzen van het lichaam in de verf te zetten. Nochtans begint voor Paul Auster schrijven ‘in het lichaam, het is de muziek van het lichaam’. In die zin bepalen de sensaties van zijn lichaam zijn geschriften. Zijn herinneringen gaan terug naar zijn jeugd en de lichamelijke verplaatsingen van locatie naar locatie gedurende zijn leven (Auster heeft op een twintigtal adressen in Europa en de Verenigde Staten gewoond). Het lichaam is een trouwe reisgezel, maar tevens de meest onverwachte en gruwelijke verrader. Zoals met de plotse onverklaarbare paniekaanvallen die Auster te verwerken krijgt na de dood van zijn moeder. Of van iets andere aard, het grote litteken in zijn gezicht van toen hij als driejarige bij een val zijn gezicht helemaal openhaalde aan een spijker in de vloer van het warenhuis. Trauma’s laten sporen na waarvan sommige zichtbaar zijn en andere verborgen blijven. Auster communiceert in de tweede persoon alsof hij afstand wil nemen, om een dialoog aan te gaan tussen zichzelf en zijn lichaam. Mislukte huwelijken laten ook hun sporen na: niet enkel dat van zijn ouders, maar ook zijn eerste huwelijk met de auteur Lydia Davies, met wie hij een zoon heeft. Sinds de jaren tachtig is hij gehuwd met de auteur Siri Hustvedt: ze hebben samen een dochter. Auster beschrijft de ontmoeting met Hustvedt en weidt een aantal haast hagiografische bladzijden aan de vrouw van zijn leven, de vrouw die hij bewondert. Wie Auster vooral kent van zijn fictie zal misschien teleurgesteld zijn, omdat er een groot contrast is tussen de buitengewone werelden van zijn romans en het doodgewone leventje dat Auster deelt met zoveel andere ouder wordende lotgenoten. Dit anekdotische boekje moet het vooral hebben van de persoonlijke inkijk op niet chronologische levensfragmenten van de gewone man achter de schrijver. Toch is het meer dan de inventaris van een leven. Winterlogboek kan gezien worden als het vervolg en sluitstuk van The Invention of Solitude. Waar daar de vaderfiguur centraal stond, draait het nu vooral rond de moeder en de moeder-kindrelatie. Telkens staat de invloed van de ouder op het levensloop van het kind centraal.  In hoeverre we in de voetstappen treden of een eigen pad banen. Auster verloor beide ouders vrij plots. Zijn vader in 1979 (een hartaanval tijdens de ‘liefdesdaad’), net toen Austers eerste huwelijk en schrijverschap (writer’s block) op de klippen liep; zijn moeder in de winter van 2002. Telkens bleven veel zaken onuitgesproken, gesprekken met zijn ouders die niet gevoerd zijn. In die zin zijn beide werken mogelijk ook therapeutisch. Ze helpen lichaam en geest te helen en daarmee ook het schrijverschap te voeden...

Auster Paul , Vlek Ronald (trl.), Winterlogboek, Arbeiderspers , , 224 p., € 19,95. ISBN 9789029584838. Distributie: WPG Uitgevers

Oorspronkelijk verschenen in de Leeswolf

deze pagina printen of opslaan