Nederlands proza
BOEKEN NR. 10, SEPTEMBER 2016
Willem van Toorn: Zolang deze heuvels van aarde zijn
door Jo Vanderwegen
Jarenlang
al zet de schrijver Willem van Toorn (1935) zich met woord en daad in
voor het behoud van het landschap. Dat lazen we in zijn gedichten, bijvoorbeeld
in zijn bundel Tegen de tijd
uit 1997:
‘Tussen
wolken en aarde de tekens: dit waren wij, zijn wij. Kijk maar, wij graven land
uit het water, stapelen stenen tot torens, onze blik laat geen ruimte met rust.’
Nu zijn de
essays, in onderwerp meanderend van het decor waarin Louis Paul Boon schreef
(Aalst) over Santa Stefano Belbo (de streek in Italië waar Cesare Pavese
opgroeide), tot het oude Franse graafschap van de Bery waar Le Grand
Meaulnes van Alain-Fournier zich afspeelt, gebundeld onder de titel Zolang
deze heuvels van aarde zijn. Van Toorn neemt als vertrekpunt de problematiek
van de gasboringen in eigen land, meer bepaald te Groningen. In zijn
kenmerkende betogende stijl verbaast hij zich over het gemak waarmee oude
landschappen in rap tempo vernietigd worden ten bate van de allesoverheersende
lust voor geld. Ook Nederlandse architecten maken zich daar schuldig aan, zo
stelt hij, we hoeven maar te kijken met hoeveel trots ze hun ideeën in China
realiseren, ten koste van de traditionele hutongs. Ook veel persoonlijke
ervaringen komen aan bod, zoals zijn leven in zijn tweede huis in Frankrijk en
de contacten die hij er heeft met de oorspronkelijke boerenbevolking.
Willem van Toorn overtuigt de
lezer steeds weer van het belang van het behoud van het landschap. Nu en dan
zijn landschap en politiek onvermijdelijk met elkaar verbonden, zoals in Dromen
en moordenaars, dat handelt over de situatie in Algerije nadat de
fundamentalisten in de jaren negentig de macht grepen. Van Toorn schetst
de veranderde maatschappij en wat in Nederland gedaan werd om de plaatselijke
journalisten en schrijvers te steunen. Hoewel het essay slechts zeer zijdelings
letterlijk over het Algerijnse natuurschoon handelt, vormt het één van de
boeiendste van het hele boek. We hoeven slechts de geografische locatie te
verplaatsen om te zien dat het ook na twintig jaar nog altijd actueel is;
slechts de namen van spelers zijn veranderd. Van Toorn toont er zijn
betrokkenheid in en maakt ons nieuwsgierig naar Algerijnse schrijvers en
activisten die hier helaas nog te weinig bekend zijn, zoals de (vermoorde) Said
Mekbel en Sadek Kebir. En zo is Zolang deze heuvels van aarde zijn een
pamflet geworden over een schrijverslandschap, het verkennen zeer zeker waard.
Bovendien maakt Willem van Toorn zijn lezers alert en moedigt ze aan
op te staan voor behoud en tegen zinloze vernieuwing. Bevat enkele (zwart-wit)
sfeerfoto's.
Amsterdam :
Querido 2016, 248 p. ISBN 9789021400402
deze pagina printen of opslaan