Vanaf twaalf jaar

JEUGDBOEKEN NR. 12, NOVEMBER 2016

Andreas Steinhöfel, Peter Schössow (ill.): Anders

door Jürgen Peeters

13+ - De Duitse auteur Andreas Steinhöfel geniet in eigen land bijzonder veel waardering, zowel van een ruim en gevarieerd lezerspubliek als van critici en recensenten. Zo mocht Steinhöfel naast talloze nominaties al tweemaal de Deutscher Jugendliteraturpreis in ontvangst nemen en kreeg hij in 2013 de Sonderpreis Deutscher Jugendliteratur voor zijn gehele oeuvre. Steinhöfels boeken behoren in Duitsland tot de canon van de kinder- en jeugdliteratuur, zijn verplichte literatuur op school en werden meermaals verfilmd. Anders, dat bij onze oosterburen al in 2014 werd gepubliceerd, verschijnt nu een stijlvolle uitgave bij Hoogland & Van Klaveren.
 
Op zijn elfde verjaardag wordt Felix Winter ongelukkig slachtoffer van een dubbel ongeluk, wat resulteert in een zwaar hersen-schedel-trauma. Wanneer Felix negen maanden later uit de coma ontwaakt, lijdt hij nog steeds aan geheugenverlies, maar blijkt hij ook innerlijk een ander persoon te zijn. Om dat gevoel van vervreemding letterlijk kenbaar te maken, laat hij zich ‘Anders’ noemen. Als overgevoelig synestheet ziet Anders zijn medemensen omgeven door kleuren en kan hij ziektes detecteren door aan hen te ruiken. Het maakt hem tot een outsider in de toch al door roddels en praatjes gedomineerde dorpsgemeenschap.
 
De alom tegenwoordige auctoriële verteller levert op licht-ironische wijze snedig commentaar op de merkwaardige gebeurtenissen, spaart daarbij ook zijn personages niet. Hij focust op meerdere personages uit Anders’ sociale omgeving, zoals de liefhebbende, maar onderdanige vader, die er vooralsnog niet in slaagt om zijn enige zoon te doorgronden. Goedbedoelde pogingen worden door zjin kortzichtige, overbeschermende echtgenote in de kiem gesmoord. Hij ziet Anders’ geheugenverlies dan ook als de ultieme kans om opnieuw te beginnen en de vader-zoonrelatie te optimaliseren. Lerares Sabine Rücker-Neufeld observeert Anders tijdens zijn interactie met zijn medeleerlingen. De 73-jarige Eckhard Stack was tot kort voor het ongeval Anders’ bijlesleerkracht wiskunde. Een stom ongeluk in zijn achtertuin, waarbij zijn kippenhok volledig in de vlammen opging, maakte hem tot voorwerp van spot en buurtroddels.
 
Zo ontstaat een caleidoscopisch portret van zowel de dramatische gebeurtenis als Anders’ bevreemdende gedragingen. Het meerstemmig verhaal garandeert een genuanceerde blik, die Steinhöfel toelaat om zijn stilistische vaardigheden met een sterk psychologisch inzicht te combineren. Het resulteert in overtuigende karakterschetsen, die met veel empathie worden uitgewerkt, of het nu om een bezorgde lerares dan wel een roddelzieke buurvrouw gaat.
 
Stack blijkt een van de weinige mensen die zich niet laat leiden door een vooraf bepaald verwachtingspatroon, maar Anders integendeel volledig in zijn waarde laat. En dat is precies waaraan de jongen – opgegroeid in een beschermde gezinssituatie – nood heeft. Zo stelt Anders kritische vragen over persoonlijkheid en identiteit, en de mate waarin ze al dan niet een eigen creatie (mogen) zijn of slechts door anderen aan het individu toegedicht worden. Nog meer besognes wanneer Anders zich een duister en goed bewaard geheim herinnert, waardoor hij onder schuldgevoel gebukt gaat. Steinhöfel creëert zo een onderhuidse spanning, gelieerd aan Anders’ merkwaardige gedragingen. De auteur laat zijn protagonist de uiterste consequenties van zijn gedrag aftasten, wat tot een onontkoombare climax leidt. Hoewel de oplettende lezer een en ander kon vermoeden, komt de groots opgezette apotheose toch nog behoorlijk onverwachts; de verschillende verhaallijnen komen naadloos samen in een overtuigende en dramatische slotscène.
 
Steinhöfel toont zich vanaf de allereerste pagina een begenadigd verteller. Net zoals in zijn alom geprezen adolescentenroman Het midden van de wereld (2005) verstaat hij de kunst om zijn verhaal naar een dramatisch hoogtepunt op te bouwen. Hij excelleert als nauwkeurig observator van stemmingen en gevoelens, die hij in ronkende volzinnen verpakt, gelardeerd met lichtfilosofische beschouwingen over vriendschap, eenzaamheid, vertrouwen. De sterk uitgewerkte dialogen beklijven als geheel natuurlijke gesprekken. Net zoals eerder werk overtuigt Anders als een rijk verhaal met meerdere betekenislagen. Het biedt ijzersterke psychologische portretten, becommentarieert op fijnzinnige en ironische wijze de sociale interactie in een besloten dorpje en etaleert het allesoverheersende schuldgevoel over een onbezonnen daad. Tegelijkertijd is het een fascinerende roman over opgroeien en de consequenties van je daden leren aanvaarden. Hoewel de protagonist een elfjarig jongetje is, richt Anders zich tot een oudere doelgroep; zowel adolescenten vanaf een jaar of dertien als volwassenen die bereid zijn om een eigenzinnig en confronterend universum te betreden.
 
Hoorn : Hoogland & Van Klaveren 2016, 213 p. + ill. Vert. van Anders door Tjalling Bos. ISBN 9789089671790 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri