Vertaald proza

BOEKEN NR. 14, DECEMBER 2016

António Lobo Antunes: De reis naar het einde

door Hugo Van Hoecke

Denk bij het openslaan van dit boek vooral niet dat er een kersverse roman voor je ligt, want dit introspectief reisverhaal werd al in 1980 gepubliceerd en is nu pas aan een vertaling toe. Dat te weten is allesbehalve irrelevant, want wie terugblikt op de recente geschiedenis van Portugal herinnert zich vast de Salazar/Caetano-dictatuur (tot vooraan de jaren ‘70), die in 1974 leidde tot de Anjerrevolutie en het beëindigen van de uitzichtloze koloniale oorlog in Angola. De gruwel van toen lag dus in 1980 nog vers in het geheugen. In aanmerking genomen dat het actualiteitsgehalte van een vertaling op dit moment beperkt blijft, moet er wel een andere relevante reden zijn om daar na zoveel jaren nog toe over te gaan. En dat motief is er : stilistisch etaleert het boek een rijkdom waar niet naast te kijken valt.   
Vanuit Albufeira, een stadje aan de Portugese zuidkust, maakt een man – met name de auteur zelf, psychiater van beroep, opgeleid in de oertijd van de psychiatrie en een tijdlang dienstplichtige in Angola – een autotrip naar Lissabon, zo’n 250 km. naar het noorden. Je kan de reis volgen met een kaartje naast je: Albufeira, Messines, Alentejo, Grándola, tot aan het Praia das Maçãs-strand waar de auteur (die beurtelings wordt opgevoerd als ‘ik’ en ‘hij’) tijdens zijn kinderjaren de zomervakantie doorbracht. Maar al worden deze tussenstations summier beschreven, dat is niet waar het om gaat. Wel om de reminiscenties die ‘s mans geest onderweg produceert.
 
Want zoals bij iedereen wel eens gebeurt tijdens een lange autorit, beginnen zijn gedachten af te dwalen. Gedachten dwalen niet rechtlijnig af, maar flardgewijs en met bruuske overgangen die niet in de hand te houden zijn. Dat chaotisch heroproepen van het verleden is wat de nu rijpe dertiger op zijn lange autorit ondergaat. Rafels herinneringen duiken op aan zijn dienst in het beruchte krankzinnigengesticht Hospital Bombarda, dat ‘vagevuur van de levenden’ met zijn alles overheersende pillenwaanzin die enkel maar leidt tot erger; onuitwisbare herinneringen ook aan de zinloze oorlog in Angola, die ‘ons had veranderd in arme schuwe dieren vol kwaadaardigheid en doodsangst’. Hectische taferelen uit beider omgeving - die onwillekeurig doen denken aan Bosch en Ensor - wisselen elkaar af en nopen de auteur tot de vraag wat dit allemaal met het leven te maken heeft. Hetgeen als vanzelf de nog prangender vraag oproept : wat doe ik hier? wat moet ik aan met mijn leven? is het leven méér dan enkel bezig zijn met ‘de enorme, ontmoedigende en tragische klus te overleven’?
 
Het mag duidelijk zijn dat de verschrikkingen die Lobo Antunes zowel tijdens de koloniale oorlog als in de psychiatrische centra (die hij zelfs ‘vernietigingscentra’ noemt) als jongvolwassene heeft ervaren, als een loden blok op zijn verdere leven zijn blijven wegen. Het is alsof de oorlog gewoon op een of andere manier in je doorgaat, zegt hij ergens; het vreselijke gevoel van de zinloosheid van dit alles blijft als een permanente gesel zijn diepste wezen folteren.
 
Deze verkrampte levensvisie vindt, enigszins verrassend, geen echo in een ontspoorde schrijfstijl. Het relaas, hoe chaotisch ook, wordt gedisciplineerd in de hand gehouden, is afgeborsteld, virtuoos, en wordt gekenmerkt door een uitermate bloemrijke taal, weliswaar soms aanschurkend bij de overdaad. Al dient daaraan toegevoegd dat het van de lezer een flinke inspanning vraagt om zijn weg te vinden in het caprioleske spelen met tijd en plaats. En terloops : de oorspronkelijke titel van Lobo Antunes’ boek betekent zoveel als ‘kennismaking met de hel’, wat wel méér zegt over de aard van het werk dan de vrij neutrale die de vertaling meekreeg.
 
Amsterdam : Ambo/Anthos 2016, 285 p. Vert. van Conhecimento do inferno door Harrie Lemmens. ISBN 9789026336188. Distributie Veen Bosch & Keuning 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri