Nederlands proza

BOEKEN NR. 14, DECEMBER 2016

Dimitri Verhulst: Het leven gezien van beneden

door Lisanne Vroomen

Het is een natuurlijke behoefte
Sinds de aanslagen op Charlie Hebdo staat de strijd voor het vrije woord weer volop in de belangstelling.Verhulsts op één na nieuwste boek, Het leven gezien van beneden, sluit aan bij dit thema en is zelfs opgedragen aan het vrije woord. ‘Voor het vrije woord. Voor hem die er voor vochten en vechten. Voor hen die er nog voor zullen hebben te vechten,’ zo luidt de opdracht in het begin van het boek. Dit lijkt een eerste aanzet voor een geëngageerd boek: een boek met een boodschap over actuele maatschappelijke kwesties. Dit pad van het engagement bewandelt Verhulst ook met zijn andere nieuwe boek Spoo pee doo, dat handelt over de terroristische aanslagen en juist vanwege het actuele onderwerp in razendsnel tempo is verschenen.
 
Het leven gezien van beneden speelt zich grotendeels af in Bulgarije onder communistisch regime. De hoofdpersoon is Liliya Dimova, vrouw van de schrijver Anton Cherkezov. Liliya koestert een grote verachting voor de Bulgaarse schrijver Michail Sjolochov, winnaar van de Nobelprijs voor literatuur. Deze voorman van het socialistisch realisme en spreekbuis van de communisten is ook nog verwikkeld in een plagiaatkwestie. Liliya’s verachting voor hem laat ze blijken door letterlijk haar kont af te vegen met zijn boeken. Haar man neemt op vergelijkbare wijze wraak voor het feit dat het communistisch regime zijn werk verbiedt. Hij heeft een legertje van strontonauten: duiven die hij opleidt om communistische monumenten van een laagje duivenpoep te voorzien.

Dit is in het kort, met uitzondering van het tragische einde, de lichtelijk vulgaire verhaallijn van Het leven gezien van beneden. De cynische humor uit doet sterk aan eerder werk van Verhulst denken zoals Godverdomse dagen op een godverdomse bol. Een mooi voorbeeld zijn ‘De Vijf Voornaamste Regels Voor De Intelligentsia’:
 
‘1. Denk niet.
2. Als u toch denkt, verwoord dan uw gedachten niet.
3. Als u toch uw gedachten verwoordt, schrijf ze dan niet neer.
4. Als u toch uw gedachten heeft neergeschreven, onderteken ze dan niet met uw eigen naam.
5. Als u toch uw schrijfsels heeft ondertekend met uw naam, kom dan achteraf niet klagen.’
 
De roman toont ons hoe men in Bulgarije omging met artistiek talent: Cherkezov kan kiezen tussen afgevoerd worden naar het kamp Belene of als redacteur zijn schrijverstalent inzetten voor het communistische regime in plaats van ertegen. Het boek toont echter ook het kleine verzet tegen het systeem, al dan niet met het gebruik van eigen excrementen, vergelijkbaar met het verzet van de hoofdpersoon in De man die werk vond van Brusselmans. In dit verhaal, waarin de werkloosheid van de jaren zeventig centraal staat, laat de hoofdpersoon graag een persoonlijke stempel achter in de boeken van bibliotheek waarin hij te werk gesteld is, uit stil verzet tegen het systeem waarin hij afgescheept wordt met een nutteloos baantje.
 
Aanvankelijk stond ik sceptisch tegenover Verhulsts laag bij de grondse onderwerp ‘kak’ en vroeg ik me of Verhulst zich daadwerkelijk in wil zetten voor het vrije woord of eerder de spot ermee wil drijven. Bij nader inzien denk ik dat het schijt hebben aan de wereld uit het boek van Verhulst te vergelijken is met het engagement van Louis Paul Boon dat gaat van ‘Schop de mensen tot zij een geweten krijgen’ tot ‘wat heeft het alles voor zin?’ Liliya en Anton (en misschien ook Verhulst) zijn diep begaan met de wereld, maar kunnen – omdat hen het zwijgen wordt opgelegd – niet verder komen dan deze cynische daden van verzet. Het heeft geen zin, want Michail Sjolochov zal nooit weten wat Liliya met zijn boeken doet, noch zal het communistisch regime weten dat hun monumenten bewust ondergekakt worden. En toch kunnen ze hun stille verzet niet laten: het is een natuurlijke behoefte.
 
Amsterdam : Atlas Contact 2016, 157 p. ISBN 978 90 254 4944 5. Distributie: Veen Bosch & Keuning 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri