Poëzie

BOEKEN NR. 4, APRIL 2017

Joke van Leeuwen: Het moet nog ergens liggen

door Dirk De Geest

Joke van Leeuwen is in onze letteren in menig opzicht een buitenbeentje. Ze laveert moeiteloos tussen diverse genres en teksttypes; op het ogenblik dat ze toonaangevend is als auteur van kinderboeken schrijft ze enkele succesvolle romans, en tussendoor publiceert ze al geruime tijd poëzie. Toch laat die enorme verscheidenheid aan publicaties tegelijk ook een consistent oeuvre zien, waaraan vooral een bijzondere blik ten grondslag ligt. In al haar boeken neemt Van Leeuwen een wat verrassend en apart perspectief in, met een opmerkelijke combinatie van realiteit en fantasie. Daardoor zijn haar boeken tegelijk herkenbaar en bevreemdend. Daarbij komt een briljant gevoel voor taal: niet enkel beelden en betekenissen, maar ook klank en ritme.

Al die kwaliteiten kenmerken ook haar poëziebundels. Het moet nog ergens liggen biedt eens te meer een breed palet van teksten en thema’s. Joke van Leeuwen toont zich hier op haar best. Elk vers springt van de ene associatieve inval naar de andere, en de verrassende taalvondsten spatten van de bladzijden. Hier is een ware woordkunstenaar aan het woord, maar van vrijblijvend taalspel is volstrekt geen sprake. Integendeel, de stemmen die in deze gedichten aan het woord komen zijn bijzonder eigentijds. Soms komt een helder ik aan het woord, dat herinneringen ophaalt aan de eigen kindertijd of met enige verbazing de wereld rondom zich observeert. Op andere plaatsen is sprake van een soort van anoniem ‘men’, waardoor de sociale norm lijkt te spreken. Die spanning tussen het persoonlijke en het onpersoonlijke, het individuele en het sociale doorkruist deze hele bundel. De aloude harmonie van het verleden heeft plaats gemaakt voor een verbrokkelde ervaring van de realiteit, voor een melancholisch verlies aan samenhang. Anderzijds ontstaat daardoor net de ruimte om met een onbevangen blik te leven.

Het is geen toeval dat de ruimte van de stad in deze gedichten een belangrijke rol speelt: daar is de dynamiek van het hectische bestaan het sterkst merkbaar. De landelijke omgeving daarentegen opent het pad voor een andere vorm van zintuiglijkheid, die veel sensitiever is. Die blik leidt er echter ook toe dat in deze bundel heel wat aandacht uitgaat naar maatschappelijke problemen, naar de uitdagingen van onze eenentwintigste eeuw: het verlies aan zekerheden, de zorg voor de andere, de sociale cohesie en het gemis aan identiteit. Die omvattende borderline ervaring neemt hier echter niet de gedaante aan van harde slogans, maar wordt op een ingenieuze manier verweven met de ervaring van het alledaagse. Dat resulteert in enkele monumentale afdelingen waarvan speciaal de reeks ‘Visioenen’, wat mij betreft, klassiek mag worden. Joke van Leeuwen zorgt ervoor dat haar taalstroom de lezer voortstuwt maar tegelijk wordt de lectuur onafgebroken stilgezet door een of ander vreemd beeld, door een zin die dreigt te ontsporen, door een contrast of een gedachte die halfweg onderbroken wordt. Door die eigen stijl wordt de lezer voortdurend opnieuw aan het denken gezet en moet hij of zij als het ware de gedachtesprongen van de dichter ‘lijfelijk’ mee ondergaan. Het moet nog ergens liggen is een bijzonder leesbare, maar tegelijk ook ongemeen indringende bundel.

Amsterdam : Querido 2016, 69 p. : ill. ISBN 9789021403977. Distr.: L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies



ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri