Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2017

Kristien Dieltiens: Kortgeknipt

door Jooris van Hulle

Vier jaar heeft het Kristien Dieltiens aan opzoekings- en schrijfwerk gekost om haar roman over de ‘ninos de la guerra’ en de 'ninos Vascos' (‘de Baskische kinderen’) afgewerkt te krijgen. Voor Dieltiens, veelgelezen en veelbekroond auteur van kinder- en jeugdboeken (haar Young Adult-roman Kelderkind kreeg heel terecht de Woutertje Pieterseprijs), is Kortgeknipt meteen haar debuut als volwassenenauteur.

Een vergeten geschiedenis

Over de onfortuinlijke geschiedenis van de Baskische kinderen die tijdens de Spaanse burgeroorlog (1936-1939) door hun ouders naar veiliger oorden – België onder meer – werden gestuurd, is relatief weinig gepubliceerd. Met voor ogen de stroom aan vluchtelingen die momenteel in Europa hun heil komen zoeken en waarnaar op het einde van Kortgeknipt wordt verwezen als naar het jaar 2016 wordt overgeschakeld, plaatst Dieltiens haar verhaal over Angel en Carmela iets te nadrukkelijk midden de actualiteit. Ik ben ervan overtuigd dat de lezer de lijn van toen naar nu zelf gaat doortrekken, want inderdaad: de geschiedenis herhaalt zich in een nooit eindigende cirkelbeweging.

Los daarvan en abstractie gemaakt van de grotendeels overbodige epiloog brengt Kortgeknipt een emotioneel geladen verhaal dat tot nadenken stemt. In niet lineair-chronologisch opgebouwde hoofdstukken volgt de lezer de twee hoofdpersonages in de roman. Angel wordt na het bombardement op San Sebastian door zijn moeder op de trein gezet die hem samen met zijn tweelingbroer Jaime en hun oudere broer Carlos naar Vlaanderen brengt. Hier scheiden de wegen van de broers: Carlos ‘ontsnapt’ uit het tehuis om terug te keren naar zijn geboorteland en daar de strijd tegen de dictatuur voort te zetten; Jaime komt in het Kuldershuis in Gent terecht, waar hij nauwelijks enige aandacht krijgt en veroordeeld lijkt tot een bestaan in de marge.

Dan treft Angel het beter in zijn pleeggezin, waar hij mee helpt in het kapsalon van zijn ‘vader’ die zich zelf door zijn uitgesproken Vlaamsgezindheid in de problemen werkt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Alles loopt relatief goed af en Angel kan de zaak overnemen.

Parallel aan zijn verhaal ontwikkelt Dieltiens dat van Carmela: ook zij lijkt het goed te treffen, tot blijkt dat ze zwanger is nadat ze door Carlos werd verkracht. En wat toentertijd vaak gebeurde: ze wordt voor de bevalling naar een instelling gebracht net over de Franse grens en moet onder druk van de nonnen die er de plak zwaaien, haar kind afstaan. Wat zich met de vingertoppen laat aanvoelen: haar geschiedenis en die van haar lange tijd spoorloos gebleven zoontje zal zich kruisen met die van Angel. Aan de lezer te ontdekken hoe en wanneer dit gebeurt.

Gedurfde en doordachte schriftuur

Kristien Dieltiens heeft zich voor Kortgeknipt niet beperkt tot het rechttoe rechtaan in kaart brengen van twee levenswegen die in elkaar verstrengeld worden. Ik wees reeds op het doorbreken van de lineaire chronologie. Wel heeft zij bewust enkele scharnierjaren uitgekozen: 1937, 1947, 1970 en 1995. Wat zich in de tussenperiodes bij deze focusjaren afspeelt en heeft afgespeeld, wordt via doordacht aangebrachte flashbacks aangereikt, die de lezer ertoe uitnodigen zelf lezend mee te schrijven aan het verhaal.

Met deze aanpak en ingreep appelleert Dieltiens aan de empathie van haar lezers, die beurtelings via het ikverhaal van Angel en de jij-episodes van Carmela midden in het verhaal worden geplaatst. Dat gevoel van mee-leven en mee-beleven wordt nog verhoogd door de vooruitwijzingen die Dieltiens inbouwt. In de gevoelens die Angel als puber naar Leon toedrijven, sluimert diens lange tijd latent blijvende homoseksualiteit. Dat Angel zich het liefst in het kleed van zijn voor het overige afwezige moeder hult, zegt ook al veel.

Al evenzeer intrigeert de meerduidigheid van de titel van de roman: kortgeknipt verwijst naar Angels beroepsactiviteiten, maar houdt ook een allusie in op de manier waarop bij de bevrijding vrouwen uit de collaboratie werden ‘aangepakt’. En verder, metaforisch dan, is er de manier waarop het motief terugkeert dat de hele roman inkleurt: ‘Ik knipte weg om te kunnen groeien.’ Angel verdringt zijn verleden om weer aan een toekomst te kunnen werken. En waarom hij een voorkeur heeft voor de kleur rood, wordt ook gaandeweg de roman duidelijk gemaakt.

Kortgeknipt biedt de lezer twee maal voldoening: als evocatie van een historische werkelijkheid die al bij al nog niet zover van ons verwijderd ligt, én als literair werkstuk.

Kristien Dieltiens: Kortgeknipt, Vrijdag Antwerpen, 2017, 367 p. ISBN 9789460015557. Distr.: Elke Dag Boeken

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri