Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2017

Eva Kelder: Een charismatisch defect

door Ine Kiekens

Met Een charismatisch defect heeft Eva Kelder opnieuw – na haar debuut Het leek stiller dan het was – voor een bijzondere titel voor haar tweede roman gekozen. De spanning die ze daarmee creëert, is eveneens in de paratekst van haar boek terug te vinden. Zo staat op de achterflap te lezen: ‘Hoe kom je in het reine met een verleden dat nooit helemaal het jouwe is geweest?’ en is het niet minder mysterieuze motto afkomstig van Louis Ferdinand Céline: ‘Het beste dat je doen kunt als je op deze wereld bent, is te verdwijnen, nietwaar? Gek of niet gek, bang of niet bang.’

Verdwijnen is inderdaad iets waarin de hoofdpersonages April, Blake en Curaçao Dick door de drie delen van de roman heen excelleren. Het eerste deel van de roman situeert zich in het Amsterdam van eind jaren zestig. Het burgerlijk opgevoede meisje Anneke valt volledig voor de charmes van Blake, een stoere kerel die uit de VS afkomstig is en die helemaal meedeint op de op de provomentaliteit geïnspireerde idealen. Anneke beslist om hem te volgen en zo met haar verleden te breken: ze doet afstand van haar typisch Hollandse naam door zich voortaan April te laten noemen en ze kraakt samen met Blake een pand.

Na verloop van tijd blijkt de nochtans aanvankelijk verzengende liefde tussen hen beide niet meer voor Blake te volstaan en hij wenst een commune uit te bouwen waar de vrije liefde kan zegevieren. Dat is niet naar de zin van April, maar ze laat Blake begaan. Ondertussen blijkt ze van hem zwanger te zijn, maar dat weerhoudt haar er niet van om samen met een aantal andere leden van de commune aan Blakes gevaarlijke onderneming deel te nemen: de directeur van het Nederlandse bedrijf Sensor World een lesje te leren, omdat het zich als kapitalistische reus bezighoudt met het sponsoren van oorlogen.

Hoewel Blake erop gestaan had dat er geen geweld aan te pas mocht komen, blijken deze woorden ijdel te zijn geweest: de directeur overlijdt, wat van April een medeplichtige aan deze misdaad maakt. Na deze schokkende gebeurtenis valt het succes van de commune snel terug. Blake besluit om zich aan een nieuw leven als kunstenaar te wijden en de moeilijke zorgen voor hun zoon Fedja volledig aan April over te laten, terwijl andere leden van de commune naar andere plaatsen uitzwermen.

Een van hen is Curaçao Dick, een vriend van Blake door wie April zich eveneens gecharmeerd voelt, maar aan wie ze dit nooit heeft durven op te biechten. Uiteindelijk vertrekt ook April samen met haar zoon, op zoek naar een beter leven.

Het tweede deel speelt zich vijftig jaar later af. April is ondertussen een gevestigd dichteres en ze gaat her en der haar gedichten voordragen. Op een van die excursies ontmoet ze opnieuw Curaçao Dick. Uit hun gesprekken blijkt dat ze elkaar niet zijn vergeten en dat ze nog allebei gevoelens voor elkaar koesteren. Samen beleven ze een romantische periode tot een nieuwe tragedie een einde aan deze rozengeur en maneschijn maakt: Curaçao Dick wordt ziek en sterft.

In het derde deel komt het gevoelsleven van April nog sterker op de voorgrond. Ze is bijzonder terneergeslagen om wat er gebeurd is en ook de relatie met haar zoon kent enkele dieptepunten. Fedja verwijt haar dat ze niet goed voor hem heeft gezorgd en dat ze verhinderd heeft dat zijn vader hem kon bezoeken. Maar uiteindelijk lijkt alles wel weer in de plooi te vallen, wanneer April op voorstel van haar therapeut beslist om een reis met haar zoon te maken. Fedja lijkt op de vraag van zijn moeder graag in te gaan: nu Aprils vriend overleden is, wil hij haar opbeuren en iets voor haar terug doen.

Kelders idee om een roman te schrijven, waarin het spanningsveld van eind jaren zestig in Nederland in de eerste plaats wordt uitgediept, is in ieder geval origineel te noemen. Toch is de manier waarop ze die idee heeft uitgewerkt allerminst overtuigend te noemen. De voornaamste reden daarvoor heeft te maken met de compositie van de roman.

Het zwaartepunt ligt duidelijk in het eerste deel: het verhaal over hoe het communeleven van April en Blake is ontstaan, hoe ze samen trachten te leven en hoe de moord op de directeur is gepleegd, is het grondigst uitgewerkt. Het tweede en derde deel, die zich vijftig jaar later afspelen, lijken daarentegen veeleer zwakke afkooksels te zijn die na veel aarzelen zijn toegevoegd.

Het is hoe dan ook moeilijk om de drie delen samen als een coherent geheel te beschouwen. Wilde de auteur tonen dat ze meer kon dan een mysterieus misdaadverhaal schrijven? Of wilde Kelder na het eerder harde stuk, waarin April weinig te zeggen heeft en door niemand gerespecteerd wordt, haar toch de kans op een happy end gunnen?

Het heeft er alleszins alle schijn van, wanneer ze het romantische intermezzo met Curaçao Dick introduceert. Dat deel, waarin sentimentaliteit en romantiek hoogtij vieren, staat in schril contrast met het voorgaande. Om een clichématig einde te vermijden, achtte de auteur het echter nodig om nog een extra twist te voorzien. Dat heeft ze in het derde deel gedaan, door de ziekte van Curaçao Dick en zijn overlijden in het geheel te integreren.

Daar loopt het opnieuw fout. Door die portie drama toe te voegen, verliest de roman de driftige uitstraling die in het eerste deel werd tentoongespreid. Dat Aprils zoon op het einde van het verhaal de kant van zijn moeder kiest en met haar op reis wil, na al hun onderlinge strubbelingen, is al helemaal niet te begrijpen binnen de opzet van het verhaal.

Voor de geloofwaardigheid was het goed geweest, dat de auteur het bij het eerste deel gelaten had. Misschien had ze nog wat meer aandacht kunnen besteden aan de verdere afwikkeling van de moord en de directe psychologische implicaties voor de karakters. In ieder geval is de combinatie van misdaad, romantiek en drama hier geen geslaagde keuze te noemen. En dat ondanks de veelbelovende titel.

Eva Kelder: Een charismatisch defect, Meulenhoff Amsterdam, 2017, 256 p. ISBN 978902091145. Distr.: Lannoo

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri