Vertaald proza

BOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2017

Almudena Grandes: Kleine helden

door An Van Hecke

‘Een kusje op het brood’, zo zou je het beeld kunnen vertalen waarmee de Spaanse succesauteur Almudena Grandes haar roman opent en dat ze tegelijk ook heeft gekozen voor de titel van haar boek. Datzelfde beeld doet de ik-vertelster terugdenken aan haar kindertijd in de jaren zestig,   toen de dramatische gevolgen van de Spaanse burgeroorlog bij velen nog erg voelbaar waren in het verlies van familie en vrienden, en de bevolking gebukt ging onder Franco’s dictatuur:

‘Als er een stuk brood op de grond viel, dwongen de volwassenen de kinderen het op te rapen en er een kus op te geven voor ze het teruglegden in het broodmandje, zo groot was de honger geweest in die jaren waarin al die geliefde personen, van wie niemand hun levensverhaal wilde vertellen, waren gestorven.’
 
De huidige generatie Spanjaarden is dat allemaal vergeten. Er werd hen eigenlijk ook gezegd dat het beter was om te vergeten en naar de toekomst te kijken, naar een democratisch Spanje dat mooi, modern en ‘in de mode’ was. Maar door het collectieve geheugenverlies zijn ook goede dingen van de vorige generaties weggeveegd. Terwijl in het Nederlands met Kleine helden gekozen is voor een heel andere titel, geeft het beeld van het brood op een sterk emotionele manier de centrale thema’s van deze roman weer: honger en armoede. En dat in een Spanje dat de jongste jaren geteisterd wordt door een economische crisis, die al in 2008 begonnen is.
 
Het boek telt drie hoofdstukken: ‘Eerst’, ‘Nu’ en ‘Later’. Het eerste en derde hoofdstuk zijn kort en zouden als proloog en epiloog beschouwd kunnen worden. Het middelste deel, dat zo goed als de hele roman uitmaakt, speelt zich af in het heden. Het inleidende hoofdstuk is een onmisbare schakel, want daardoor wordt het hele verhaal geplaatst tegenover het verleden en het belang van de geschiedenis en het geheugen. Spanje heeft altijd armoede gekend en het is niet iets om zich over te schamen, zo wordt duidelijk in Kleine helden. Terloops wordt daarbij verwezen naar de migraties in het midden van de twintigste eeuw naar Franse wijngaarden of Duitse fabrieken. Migratie zal ook voor sommige jongeren van vandaag de enige uitweg zijn. Tegelijk suggereert de roman hier een herwaardering van de cultuur van de ouderen. 

In het ‘Nu’ neemt Grandes ons mee naar een Madrileense wijk met een zeer heterogene bevolking: jong en oud, families met of zonder kinderen, alleenstaanden, Spanjaarden en buitenlanders. Over een periode van ongeveer een jaar volgen we de verhalen van een hele reeks mensen die getroffen worden door de crisis. Grandes’ anekdotische en directe stijl doet ons heel dicht bij de personages komen. Door de grote herkenbaarheid van het dagelijkse leven van gewone burgers voelen we als lezer heel erg mee met elk van hen. Diana is gynaecologe en ziet plots hoe haar ziekenhuis door de overheid wordt gesloten. Marisa werkte jarenlang als journaliste bij Telemadrid en wordt ineens ontslagen. Sebastián had een succesvol architectenbureau, maar hij verliest alles. De familie van de kleine Ahmed wordt dan weer uit hun huis gezet.  
 
Je leest hierover in kranten of statistieken, maar deze pakkende verhalen doen je vanuit een ander perspectief naar de crisis kijken. Armoede en onzekerheid slaan plots toe bij een middenklasse die dat totaal niet had zien aankomen. 

Individualisme en anonimiteit zijn eigen aan het leven in een grootstad als Madrid. Wat weten we eigenlijk van de buren? Wat speelt zich af achter de façades? Door de crisis komt er heel wat in beweging. Mensen trekken de straat op om te protesteren, ze zetten solidariteitsacties op of nemen kleine initiatieven om elkaar te helpen. Zo organiseert juf Sofía in haar kleuter- en lagere school speciale maaltijden omdat enkele kinderen plots geen lunch meer meebrengen.  
 
Ook heel ontroerend zijn de scènes in het kapsalon, op zich al een fascinerende plek omwille van de vele verhalen die er samenkomen. De sympathieke kapster Amalia ziet haar klantenbestand verminderen en toch doet ze al het mogelijke om de doos voor een inzamelactie vol te krijgen met levensmiddelen.
 
Deze roman is als een kleurrijke mozaïek van uiteenlopende levens die elkaar in voor- en tegenspoed kruisen. Merkwaardig genoeg kreeg de auteur op dit punt kritiek in de Spaanse media. Grandes stelde zich als doel een breed panorama te schetsen van de crisis, maar ze zou maar een gedeeltelijk beeld geven omdat de protagonisten allemaal geëngageerde, sociaal bewogen en ‘goede’ mensen zijn. Wat Almudena Grandes hier doet, is inderdaad de lezer een geweten schoppen, en ja, vanuit een veeleer links-progressieve hoek. Dat moet kunnen, ook vandaag nog.
 
Almudena Grandes: Kleine helden, Signatuur, Amsterdam 2016, 267 p. ISBN 9789056725679. Vertaling van Los besos en el pan door Mia Buursma. Distributie: WPG Uitgevers

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri