Vertaald proza

BOEKEN NR. 10, NOVEMBER 2017

George Saunders: Lincoln in de Bardo

door Kris van Zeghbroeck

George Saunders sleept de basisidee voor zijn met de Booker Prize bekroonde debuutroman Lincoln in de Bardo al een paar decennia met zich mee. In de jaren negentig hoorde hij voor het eerst de anekdote over president Abraham Lincoln die overmand door verdriet de crypte van zijn aan buiktyfus overleden tienerzoon bezoekt en hem in zijn armen sluit. Wat eerst te hoog gegrepen leek, voor pure fictie zowel als voor een toneelstuk, kreeg na de verschijning van Saunders laatste verhalenbundel (Tenth of December (2013)) vorm in een experimentele historische roman.

De 108 korte hoofdstukken met een Romeinse nummering kregen gedeeltelijk een puur ‘historische’ invulling, waarbij citaten uit echte of fictieve historische bronnen werden samengebracht. Zo krijgen we de achtergrond voor de tijdgeest, het ziekbed, het overlijden en de begrafenis van William Wallace ‘Willie’ Lincoln. Hij was de derde van vier zonen. Lincoln had al eerder zijn tweede zoon Eddie op driejarige leeftijd verloren aan kanker. Zowel Willie als zijn jongere broer Tad raakten besmet met tyfus, maar Tad overleefde de ziekte.

Willie stierf in het Witte Huis op 20 februari 1862. Voor Lincoln, die op dat moment al zijn energie stak in het overeind houden van de Union in de bloedige Amerikaanse Burgeroorlog, leek het of zijn nageslacht hem door de vingers glipte. Na de moord op Lincoln stierf Tad op 18-jarige leeftijd. Uiteindelijk zou enkel zijn oudste zoon Robert een gezegende leeftijd bereiken.

Het kerkhof, waar Willie in een gehuurde crypte ondergebracht wordt, is uiteindelijk de primaire plaats van handeling. Willie wordt verwelkomt door een meerstemmig koor van geesten die monologen afsteken en (vaak aanvullend) met elkaar in dialoog treden. Uiteindelijk manifesteert zich een koor van 166 stemmen dat tot een strak geheel gesmeed werd. Deze hoofdstukken bieden een tegengewicht voor de historische citaten.

De belangrijkste geesten die op het kerkhof vertoeven, zijn hans hollman en roger bevins iii. Enerzijds een bejaarde man die een gebintebalk in zijn kruis kreeg voor hij zijn huwelijk met een tienermeisje kon consumeren. Anderzijds een homoseksuele jonge man die uit onvrede met zichzelf zijn polsen oversneed. De ene loopt met een permanente gigantische erectie, de andere heeft ogen en handen voor tien die zijn niet geëxploreerde sensuele geaardheid weerspiegelen.

Een weinig aantrekkelijk ontvangstcomité voor de jonge Willie. Bovendien beseffen de geesten niet dat ze dood zijn, maar denken dat ze tijdelijk in een ‘krankenkist’ verblijven om een helingsproces te ondergaan, met de bedoeling om later de draad van hun leven terug op te nemen.

Conform de boektitel bevinden de geesten zich in de ‘Bardo’ een concept van bestaan tussen dood en wedergeboorte dat eigen is aan het Tibetaans Boeddhisme en verschillende stadia kan omvatten. De ziel verblijft in deze tussenruimte of overgang zolang hij gebonden is aan het vorige leven en niet klaar is voor een nieuw leven.

Vanuit christelijke traditie lijkt ook de term ‘limbo’ van toepassing. Niet als de plaats voor ongedoopte kinderen, maar de meer figuurlijke zin van een onbeslist tussenstadium waar je niet uitgeraakt. Ook Dantes verbeelding van het voorgeborchte en het katholieke concept van de dag des oordeels voeden de bril van de Westerse lezer.

Dit project, waarvan Saunders dacht dat het een boost of de doodsteek van zijn schrijfcarrière kon betekenen, maakt door zijn experimentele karakter heel wat spin-offs los. Een luisterboek (met 166 verschillende vertellers) en een 360° Virtual Reality Video zijn al verschenen, en plannen voor een film liggen al op tafel.

De meerstemmigheid en de verschillende taalregisters doen onvermijdelijk denken aan Dylan Thomas’ hoorspel Under Milk Wood waar in een slaperig dorpje de levenden vanuit hun onderbewustzijn met de doden communiceren. Alleen zijn de doden bij Thomas zich bewust van hun toestand, terwijl in Lincoln in de Bardo de jonge Willie uiteindelijk de knuppel in het funeraire hoenderhok gooit en de geesten met de neus op de vergankelijke feiten drukt.

George Saunders: Lincoln in de Bardo, De Geus Amsterdam, 2017, 349 p. ISBN 9789044539202. Vertaling van Lincoln in the Bardo door Harm Damsma en Niek Miedema. Distributie: L&M Books

deze pagina printen of opslaan