Nederlands proza

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2017

Kees van Kooten: Karrevrachten pennevruchten

door Jo Vanderwegen

Een ‘vreugdenvolle moppetrommel’ (sic), treffen we in het boek aan, aldus Neerlandicus Dr.E.I. Kipping in het Tegenwoord (‘geen Voor- maar een Tegenwoord’) ter inleiding van Kees Van Kootens Karrevrachten pennevruchten, waarna een uiteenzetting over de tussen-n volgt.
 
Een alternatieve titel voor het kloeke boekwerk had Vijfenzeventigjaarlijkse Balansopruiming kunnen zijn, aldus nog Van Kootens alter ego. Dat is inderdaad wat de succesvolle schrijver en helft van het eertijds succesvolle cabaretduo Van Kooten en De Bie gedaan heeft: een balans gemaakt van een leven lang schrijven – te beginnen met het allereerste kattebelletje (op vijfjarige leeftijd) aan zijn vader, ‘ik bleif aan de gang met de sreiffen’.
 
Kopijpapier allerhande, ongepubliceerde theaterteksten, verhalen en serieuzere essays zijn opgenomen – en dat alles prachtig vormgegeven door Piet Schreuders, ook bekend van het ontwerp van bijvoorbeeld covers van boeken van Gerrit Komrij en de Poezenkrant. Zijn artistieke bijdrage levert een zeer afwisselend beeld op, bladzijde na bladzijde, ruim vierhonderd pagina’s lang. Geen van de teksten werden ooit eerder in boekvorm uitgegeven. Wel zijn er naast veel ongepubliceerd materiaal, ook vertalingen van een van des schrijvers lievelingsdichters – de Amerikaan Billy Collins – en columns voor het weekblad Humo opgenomen.
 
Zelf had Van Kooten een soort Margriet-Winterboek voor ogen, waar je op de ene pagina een raadsel vond en op de andere een verhaal – net zo is Karrevrachten pennevruchten een oneindig en boeiend leesboek geworden voor lange avonden op de bank of heerlijk in de zon – het doet er niet toe. De afwisseling in thematiek, in lay-out en in stijl zorgen ervoor dat het moeilijk is om het knappe overzicht opzij te leggen. Maar niet alleen is het werk een feest voor oog en geest, ook de taalliefhebber komt uitzonderlijk goed aan zijn trekken. Verzorgd taalgebruik en veel humor zijn namelijk enkele van de wezenskenmerken van de teksten, of het nu persiflages of ernstigere overpeinzingen zijn.

Zelfs gelegenheidstoespraken, zoals Van Kootens dankwoord bij het aanvaarden van de Gouden Ganzenveer in 2004 omwille van zijn grote betekenis voor het geschreven en gedrukte woord in de Nederlandse taal, een eerbetoon aan regisseur Jop Pannekoek of een toespraak voor het Willem Elsschotgenootschap, zijn opgenomen. Maar ook de inleiding van het boek van Ida de Ridder Fine. Levenslang met Willem Elsschot, een eerbetoon aan haar moeder (inclusief een paar prachtige foto’s), zijn na te slaan.  
 
Nog persoonlijker is het voorwoord bij het voorwoord in de haikubundel die zijn moeder uitgaf, Waarlangs streek de wind? (1981) en de bijbehorende briefwisseling met de boekhandel hierover. Ook de aandacht voor het jaren-zestig cabaretgezelschap Lurelei, opgericht door Erik Herfst, komt niet uit de lucht vallen: Kees van Kooten maakte er een seizoen lang deel van uit. In Karrevrachten pennevruchten beschrijft hij zijn ervaringen en nam hij de monoloog op die hij voor hen schreef, alsook een lied dat hij voor Jasperina de Jong maakte (Maak es wat af).
 
De teksten die Kees van Kooten tot zijn twintigste schreef zijn chronologisch geordend, daarna is overgegaan tot een thematische aanpak, zoals bijvoorbeeld liedteksten van de typetjes Koos Koets en de Vieze Man (bekend van de hit Ballen in me buik). Misschien sluit Karrevrachten pennevruchten ook een tijdperk af, namelijk dat van het papier. Dat de volgende generaties herinneringen en ideeën veeleer op digitale kennisdragers zullen bewaren zorgt ervoor dat stijl, kleur en vorm ongetwijfeld zullen vervlakken, en een minder tastbaar archief zullen vormen.
 
Het is zoveel en alles van zo’n onnavolgbare kwaliteit dat Karrevrachten pennevruchten met recht een nieuwe kers op de taart mag zijn die het knappe oeuvre van Kees van Kooten tot nog toe al vormt, met niet alleen tal van verzamelbundels zoals Modermismen maar zeker ook het knappe Hartstochtjes (2012) en Leve het Welwezen (2015). Je blijft lezen, kijken, bladeren, herlezen en dat is wat de schrijver voor zijn publiek had gehoopt. Hij mag zeer tevreden achteroverleunen.
 
Kees van Kooten: Karrevrachten pennevruchten, De Harmonie, Amsterdam 2017, 471 p. ill. ISBN 9789463360166. Distributie: Elkedag Boeken

deze pagina printen of opslaan