Peuters en kleuters

JEUGDBOEKEN NR. 11, DECEMBER 2017

Liesbeth Kennes, Tie Veldeman, Naomi Christiaens (ill.): De spin en de vlieg

door Katrien Maris

4+ - Een spin nodigt een vliegje uit in zijn huis. Aanvankelijk lijkt het of de spin, in al zijn goedheid, de vlieg enkel wil laten schuilen voor de regen. Hij wil zelfs een warme sjaal voor haar breien en de vlieg laten uitrusten in zijn zachte, warme bed. De kleine vlieg weigert kordaat en laat verstaan dat ze wel degelijk het gevaar ziet van dergelijke uitnodigingen. De ervaren spin gaat echter nog een stapje verder in zijn verleidingsdans: hij overlaadt de vlieg met complimentjes en belooft haar een uitgebreid ontbijt de volgende ochtend.
 
De belofte aan een namiddag vol speelplezier met het meest gevarieerde speelgoed lijkt uiteindelijk de doorslag te geven. Ons vliegje blijft dapper weigeren, maar ze begint toch te twijfelen. De spin is er rotsvast van overtuigd dat de vlieg terug zal komen en begint alvast zijn web te weven. De volgende ochtend kruipt de spin naar buiten en zingt een lieflijk lied, vol zoete beloftes. De vlieg hoort het en haast zich naar de spin toe. Ongenadig neemt de spin haar gevangen in zijn web. Van de vlieg werd nooit meer iets gehoord.
 
Sociaal pedagoge Liesbeth Kennes lanceerde, vanuit haar eigen ervaringen met seksueel geweld, een aantal initiatieven die slachtoffers van seksueel geweld en seksueel grensoverschrijdend gedrag een kans bieden om hierover te communiceren en zo het beklemmende stilzwijgen te doorbreken. Vanuit deze invalshoek werd haar interesse gewekt door het gedicht ‘the Spider and the Fly’ van Mary Howitt uit 1829. Tie Veldeman vertaalde het oorspronkelijke verhaal en maakte er samen met Kennes deze eigentijdse versie in vlot lezend rijm van.
 
Volwassen en oudere kinderen vinden hier een waardevolle insteek om te reflecteren over grooming, het proces waarbij de dader zijn slachtoffer stapsgewijze voorbereidt op het kindermisbruik. De auteurs reiken bovendien de nodige handvatten aan om lezers hierin te begeleiden want na het verhaal volgt nog extra informatie over grooming met een aantal relevante websites en telefoonnummers. Nooit treft het slachtoffer enige schuld en dat wordt in dit verhaal mooi in de verf gezet. De vlieg weigert aanvankelijk de uitnodigingen en volgt hiermee haar innerlijk kompas. Maar de geraffineerde psychologische spelletjes van de ervaren spin gaan het begripsvermogen van de jonge vlieg eenvoudigweg te boven en ze kan niet anders dan in zijn val lopen. De ‘ontschuldiging’ van slachtoffers is dan ook een eerste noodzakelijke voorwaarde om kindermisbruik in een juist perspectief te kunnen plaatsen.
  <br /> Het blijft een moeilijke evenwichtsoefening om met jonge kleuters rond deze thematiek aan de slag te gaan. Sensibiliseren voor mogelijke risico’s is aangewezen, maar het is zinloos om hen angstig te maken met scenario’s die ze nog niet kunnen bevatten. Het mooie aan dit verhaal is de gelaagdheid, het kan op verschillende niveaus geïnterpreteerd worden. Voor volwassenen en oudere kinderen, die in staat zijn om te kijken naar de ruimere betekenis, zal de dreiging van het kindermisbruik onmiddellijk voelbaar zijn, hoewel het nergens expliciet vermeld wordt. Op kleuterniveau gaat dit verhaal letterlijk over ‘neen’ leren zeggen wanneer iemand iets vraagt wat je niet wil. Het biedt een ideaal uitgangspunt om met de jongsten na te denken over het trekken van persoonlijke grenzen, een eerste belangrijke stap in het sensibiliseringsproces.
 
Naomi Christiaens weet de kern van het verhaal perfect in beeld te brengen. De opvallend grote ogen van de vlieg weerspiegelen de open, nieuwsgierige houding van een kind. Dit staat in scherp contrast met het voorkomen van de spin. Zijn harig uiterlijk en samengeknepen ogen doen je kippenvel krijgen, ook al is hij gekleed in een deftig blauw geruit pak en draagt hij een dunne, zwarte buishoed en een brilletje. De opvallend dunne buishoed symboliseert bovendien knap het flinterdunne laagje hoffelijkheid over zijn kern van slechte bedoelingen. Wie met een meer geoefende blik kijkt, zal treffende details ontdekken die de doortrapte werkwijze van de spin pijnlijk duidelijk maken.
  <br /> De illustratie van zijn slaapkamer heeft een akelig donkerbruine achtergrond die een sfeer van naderend onheil oproept, maar tegelijkertijd heeft de spin er alles aan gedaan om de plek aantrekkelijk te maken voor jonge vliegen Zijn hoogslaper is versierd met vlaggetjes in felle kleuren, de knuffel ligt in bed op gezelschap te wachten en er staat een drankje klaar. Aan de bedstijl hangt een speelgoedkroontje uitnodigend te blinken. In de kamer met het spiegeltje, waar de spin de vlieg uitnodigt om zelf te zien hoe mooi ze is, hangt de hele wand vol kindertekeningen. Het trieste bewijs dat de dader echt niet aan zijn proefstuk toe is.
 
De illustratie van de vlieg die uiteindelijk gevangen is in het web, laat, voor volwassenen, weinig aan de verbeelding over. Ze ligt snikkend en zwetend van angst op haar rug in het donker, de armen en benen gespreid en vastgebonden. In de bovenhoek van de bladzijde is de harige poot van de spin, die de draad stevig vasthoudt, al zichtbaar. Ongetwijfeld het akeligste schrikbeeld voor alle ouders.
 
Liesbeth Kennes, Tie Veldeman, Naomi Christiaens (ill.): De spin en de vlieg, Van Halewyck, Kalmthout 2017, 28 p. ill. ISBN 9789461317384. Distributie: Pelckmans Uitgevers 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri