Nederlands proza
BOEKEN NR. 4, APRIL 2018
Alfred Birney: De fenomenale meerval en andere verhalen
door Tom Rummens
Al een slordige dertig jaar is Alfred Birney
aan het schrijven, maar pas met zijn laatste roman, De tolk van Java, waarmee hij in
2017 de Libris Literatuurprijs won, brak hij door naar het grote publiek. Meer
dan terecht trouwens, want het autobiografische magnum opus De tolk van Java is een literair
meesterwerk, een boek dat zich niet laat wegleggen, niet alleen omdat het
handelt over de geschiedenis van Nederlands Indië, een verhaal dat we nog veel
te weinig kennen, maar ook omwille van het autobiografische verhaal zelf, over
hoe een vader kapotgemaakt kan worden door de wreedheden van een oorlog en
vooral ook over hoe zijn kinderen daarmee om proberen te gaan: worstelend,
ploeterend, en vooral ook onderling heel verschillend.
Het is ongetwijfeld naar
aanleiding van het succes van De tolk van
Java dat Uitgeverij De Geus besloot om eerder werk van Birney te bundelen
en opnieuw uit te geven. In De fenomenale
meerval en andere verhalen zijn een aantal kortverhalen van Birney
gebundeld, samen met Sonatine, dat
eerder het kaliber van een uit de kluiten gewassen novelle heeft. Het is geen
louter toevallige verzameling: een aantal thema’s en motieven komen
verschillende keren terug, waaronder uiteraard dat van de meerval. Een roofvis
die de onbereikbare vrouw symboliseert, een geheimzinnig beest dat zich alleen
lijkt te laten zien wanneer je het niet verwacht. Zoals alleen de liefde dat
kan: plotsklaps toeslaan, om weer genadeloos te verdwijnen wanneer je haar wil
aanraken.
Het
is een ideale metafoor voor wat Birney onafgebroken najaagt in de verhalen die
hier zijn gebundeld. De kracht van het onbereikbare, van dat wat je steeds weer
ontglipt, datgene wat je nooit helemaal zal kunnen vatten en wat juist daardoor
zo aantrekkelijk wordt. Of datgene nu liefde heet of geluk, doet uiteindelijk
minder ter zake. Meer nog dan het terugkerende motief van de meerval, is het
die intrigerende mystiek, die als een rode draad door deze verhalenbundel heen
gelezen kan worden. Het altijd en overal aanwezig, maar tegelijk onbevattelijk.
Birney ontpopt
zich in deze bundel als een meesterlijk stilist, iets wat in De tolk van Java minder prominent is: de
nadruk ligt daar eerder op het verhaal en de plot dan op de poëzie. In de
kortere vorm die Birney in De fenomenale
meerval en andere verhalen hanteert, is er meer ruimte en aandacht voor hoe
woorden kunnen verbeelden, hoe ze een plasticiteit tevoorschijn kunnen toveren
of een gevoel dat herkenbaar is maar dat je nog niet eerder zo treffend
verwoord had weten worden. Van dat soort zinnen staat deze bundel vol. Het is
daarmee een boek om te koesteren.
Alfred Birney: De fenomenale meerval en andere verhalen, De
Geus, Amsterdam 2018, 282 p. ISBN 9789044540079. Distributie L&M Books
deze pagina printen of opslaan