Poëzie

BOEKEN NR. 4, APRIL 2018

Willem Jan Otten: Genadeklap

door Carl De Strycker

De nieuwe dichtbundel van Willem Jan Otten heet onheilspellend Genadeklap. Van Dale kent dit woord als ‘1. de slag waarmee de beul een einde maakt aan de martelingen van de gefolterde, de laatste, beslissende slag 2. fig. de laatste ramp, die iem. of een bedrijf enz. geheel te gronde richt’. In die betekenis functioneert het woord ook een paar keer bij Otten: in een droom is hij op de vlucht voor mannen die hem een kopje kleiner willen maken; in een andere droom lijkt zijn einde nabij. Tegelijk krijgt het woord een andere invulling en betekent het een kortstondig en confronterend moment van grote genade. Voor een christelijk dichter als Otten liggen de dood en de vervulling van het leven duidelijk heel dicht bij elkaar.
 
Opnieuw is de poëzie in deze bundel doordrongen van het katholicisme. Dat blijkt niet alleen uit het feit dat de centrale afdeling in Genadeklap de vertaling bevat van de cyclus ‘Eleven Addresses to the Lord’ van John Berryman – een reeks prachtige gebeden waarin de dichter, niet zonder enige twijfel en een zeker voorbehoud, zijn leven in de hand van God legt – maar eigenlijk al meteen uit de openingscyclus, ‘Na sluitingstijd’. Die begint met een droom van het lyrische:
 
‘Ik droomde
dat het meer waarin ik zwom
zijn oevers sloot.’
 
De ik drijft af en ontmoet dan een ander ‘die ik verstond / maar niet begrijpen kon’, maar die hij volgt en volledig vertrouwt – zo sterk dat wanneer hij de geliefden uit zijn leven stroomopwaarts ziet drijven, zelf toch liever de mysterieuze figuur volgt richting ‘de rand van vloeiend glas’. En ook in het derde gedicht, opnieuw een lang, verhalend vers dat herinnert aan Nijhoffs ‘Awater’, volgt het hoofdpersonage een onbekende die hem wegvoert van het dagelijkse leven en is hij bereid samen met die ‘jongen met de capuchon’ te springen.
 
Opvallende motieven in deze bundel zijn de droom, de veerboot en het eiland. De droom of nachtmerrie toont een andere kant van de werkelijkheid, de veerboot is een bekend literair symbool voor de overtocht naar een ander dan het aardse bestaan en het eiland een metafoor voor het teruggeworpen zijn op zichzelf.
 
Genadeklap is een introspectieve bundel waarin de verhouding wordt onderzocht tussen de dagelijkse werkelijkheid en een andere dimensie die er – dat lijdt hier geen moment twijfel – zeker is. Die andere wereld toont zich in grenservaringen: een nachtmerrie waarin het leven op het spel staat (‘De droom van ontkomen’), of een bijna-doodervaring (‘De ene tel’), of wanneer dementie intreedt (‘Hersendooi’). Maar ook in dit bestaan kan je er glimpen van opvangen, zoals in de liefde voor de echtgenote, aan wie verschillende gedichten gewijd zijn, culminerend in het voorlaatste gedicht uit de bundel, dat een hervertelling is van het bekende verhaal over het bedgeheim van Penelope en Odysseus, symbool voor hun verbondenheid. Het slot van de bundel, een reeks van drie gedichten, gaat over de oude Odysseus die terugkeert van de veldslag en zijn omzwerving. In het laatste gedicht gaat hij fungeren als een spiegel voor de ik-figuur. Teruggekomen van zijn zoektocht en gelouterd door wat hij elders heeft gezien, wordt hij met zichzelf geconfronteerd. Het is een beeld voor wat hier in de bundel gebeurt. Uiteindelijk heeft de aanraking van de hogere realiteit gevolgen voor de wijze waarop het ik in dit dagelijkse leven staat.
 
Dat inzicht willen de gedichten met de lezer delen: ook die heeft, wanneer hij met een genadeklap deze bundel dichtslaat, een glimp gezien van een andere realiteit en moet nu beslissen hoe hij zich daartoe verhoudt. Genadeklap is daardoor niet minder dan existentiële poëzie.

Willem Jan Otten: Genadeklap, Van Oorschot, Amsterdam 2018, 60 p. ISBN 9789028270336. Distributie Elkedag Boeken 

deze pagina printen of opslaan