Vertaald proza
BOEKEN NR. 5, MEI 2018
José Eduardo Agualusa: Het genootschap van onvrijwillige dromers
door Hugo Van Hoecke
Van de Angolese schrijver-journalist met onmiskenbaar
Portugese tentakels die dit geanimeerde verhaal uit zijn mouw schudde, vonden
al tientallen titels de weg naar het publiek, in het Portugese taalgebied en
daarbuiten. Agualusa is de overtuiging toegedaan dat het kritisch bevragen van
politieke en andere machtsstructuren voor schrijvers een dwingende morele
plicht is waaraan niet te ontkomen valt, zeker niet als de balans overhelt naar
de kant van de machtigen. En aangezien dat in het Angola van rond de
eeuwwisseling en ook daarna nog het geval was, is onverholen maatschappelijke
kritiek in zijn werk nooit afwezig gebleven. De burgeroorlog was dan wel
voorbij, maar corruptie is ervoor in de plaats gekomen. Ook in de periode
waarin het verhaal zich afspeelt - de jaren 2015 en 2016- lokte dat in het land
felle reacties uit. Agualusa ‘verbeeldt’ dit verzet literair in deze
romantische politieke satire, even romantisch als politiek als satirisch.
Met dit
gegeven op de achtergrond krijgt het verhaal diepgang. Zónder dit gegeven denk
je al gauw dat het gaat over een paar mensen die wat eindjes aan elkaar dromen
en dat vrijblijvend met elkaar delen. Maar in het licht van de politieke
context krijgen uitspraken zoals ‘dromen is hetzelfde als leven, maar dan
zonder de grote leugen die het leven is’ of ‘dromen zijn vreemd; als ze niet
vreemd waren zouden het geen dromen zijn’, of ‘tegen een droom vechten is als
tegen de stroom oproeien’ pas voelbaar spankracht.
Het boek handelt over een
handjevol min of meer excentrieke figuren die met dromen te maken krijgen, wat
de aanzet wordt tot hun onderlinge relatie; en waardoor ze dus een
onuitgesproken genootschap vormen. De centrale figuur heet Daniel Benchimol,
een journalist met bevreemdende dromen over personen die voor hem niet
nawijsbaar zijn. Zijn voornaamste tegenspeler, de hoteleigenaar Hossi Kaley, is
een ex-guerrillero die achternagezeten wordt door in dromen verpakte
herinneringen aan zijn gewelddadig verleden. Verder is er de atypische
fotografe Moira Fernandez, een creatieve vrouw uit Mozambique die de dromen van
anderen droomt en er steevast op uit is om ‘de gebruikelijke betekenis van de
dingen onderuit te halen’. Pas echt extravagant is het laatste ‘lid’ van het
fictieve genootschap: de Braziliaanse neuro-wetenschapper Hélio de Castro, die aan
een project bezig is om dromen zowaar vast te leggen op film.
Levendig en met veel vaart
beweegt dit vreemde viertal zich vlot converserend en elkaar aftastend omtrent
verleden en heden, herinneringen en dromen, leugen en waarheid, realiteit en
fictie, doorheen de bijna-ruïnes van het totalitair bestel van de dag totdat
uiteindelijk, niemand weet hoe, opeens blijkt dat zijzelf en alle mensen om hen
heen op hetzelfde moment dezelfde droom hebben : de definitieve afgang van het
corrupte regime.
‘Dromen zijn breekbare artefacten, waarvan de meeste vergruizen in het
licht’, is de waarschuwing die Daniel in een van zijn dromen van Hossi te horen
krijgt. Met af en toe een uitzondering dus. Dat bleek kort nadien het geval te
zijn met Angola, want amper een jaar na de publicatie van Agualusa’s verhaal
klapte het regime effectief in elkaar en lijken er voortaan voor het land
betere tijden op komst. Flirten dromen dan toch met utopieën? Daar was de
auteur nog niet uit toen hij dit allemaal neerschreef, en eigenlijk doet dat er
niet toe want, zoals een van Daniels tegenspelers verkondigt: ‘Ik wil niet de
boot, ik wil de reis, ik wil de plaat niet maar het lied’. Wat bij Daniel
vonken slaat.
Met
dit ongewild profetisch verhaal poogt Agualusa de kloof te overbruggen die
gaapt tussen wat beleefd en bedacht wordt, tussen denken en doen; maar ook
tussen wat ooit beleefd werd en nu nazindert in herinneringen, gevoelens,
politieke wensdromen, op de grens van feiten en fantasie. Dat maakt deze fraaie
sociologische fabel tot een soort bevraging van de historische realiteit en
tegelijk ook tot een peiling naar de draagwijdte van het doorgaans onvatbaar
droomgedrag, dat alvast bevorderd wordt tot hulpinstrument bij de interpretatie
van de werkelijkheid.
José Eduardo Agualusa: Het genootschap van onvrijwillige
dromers, Koppernik, Amsterdam 2018, 253 p. ISBN 9789492313447. Vertaling van A sociedade dos
sonhadores involuntários door Harrie Lemmens. Distributie
Elkedag Boeken
deze pagina printen of opslaan