Nederlands proza

BOEKEN NR. 6, JUNI 2018

Aafke Romeijn: Concept M

door Sigrid Jacobs

‘Er bestaat zo’n leuk jaren ’90-homevideootje waarin mijn moeder vraagt wat ik later wil worden. ‘Uhhh, schrijfster!’, antwoord ik. Toen ik zes was besloot ik dat ik voor mijn tiende verjaardag gedebuteerd moest zijn. Dat lukte niet helemaal, maar ik heb sindsdien al wel tien ‘debuutromans’ geschreven: van volgekladde schoolschriftjes tot volwaardige romans waar ik toch nog niet helemaal tevreden mee ben. Maar nu is het dus zover’, laat zangeres en journaliste Aafke Romeijn weten op haar website. Ze debuteerde onlangs met Concept M, een ‘speculatieve roman’ over een fictief Nederland in 2020.
 
Concept M, door de uitgeverij naar voren geschoven als een politieke sciencefiction, is het coming of age-verhaal van Hava, een 23-jarige Utrechtse studente die aan de ziekte kleurloosheid lijdt. Patiënten met die ziekte krijgen een grijs-witte huid, wit haar en donkere ogen. Bovendien hebben kleurlozen ook broze botten en een verminderde longinhoud. Ze blijven in leven door medicinale kleurstofampullen die om de paar uur vervangen moeten worden. Die ampullen zijn duur, en aangezien er in het Nederland van 2020 meer en meer kleurloze kinderen geboren worden, ontstaat stilaan de discussie of de maatschappij wel voor die hoge kosten moet opdraaien.
 
Onder de averechtse invloed van een moeder die haar dochter als case study gebruikt om voor zichzelf een carrière uit te bouwen als opiniemaker over kleurloosheid, begint ook Hava zich meer en meer die vraag te stellen. Moeten we, om de westerse samenleving te beschermen, kleurloosheid niet een halt toeroepen? Via een vriendin raakt ze geïnteresseerd in een radicale terroristische beweging die aanslagen pleegt op kleurstoffabrieken om zo de ethische problemen rond kleurloosheid onder de aandacht te brengen.
 
Het Nederland van Concept M is er een dat niet echt bestaat, maar toch beangstigend vertrouwd aanvoelt. Romeijns fictieve wereld is een mix van herkenbare factoren en fantasie. Zo lijkt Pim Fortuyn wel te zijn herboren in de figuur van Sarah Liefkind, een Rotterdamse professor die zich tegen de kleurlozen uitspreekt, een partij opricht en aangevallen wordt op straat. Of minister-president Stork, een Limburgse zakenman met een liefde voor paarden: geboetseerd naar het beeld van ‘alle dikke, corrupte VVD’ers en CDA’ers bij elkaar’, zo vertelt Romeijn in Trouw.
 
In zekere zin lijkt Concept M een omkering te zijn van het Nederland van nu. Immigranten vs. kleurlozen, de vergelijking loert om de hoek. Toch is het idee voor de roman ontstaan in een droom. In die droom probeerde Romeijn haar antidepressiva af te bouwen, maar verloor ze daardoor plots haar kleur en ging dood. ‘Bij het schrijven zag ik pas dat die kleurloosheid een mooie tegenhanger was van de kleur waarvoor een deel van de bevolking zo bang is’, vertelt ze in een interview. Hoe dan ook, te veel kleur of te weinig, de roep uit rechts-populistische hoek klinkt even luid. Het interessante aan Concept M is dat het de ethische vraagstukken over kleurloosheid zo objectief mogelijk probeert weer te geven. Hoewel Romeijn bekend staat om haar eerder linkse ideologie, laat haar roman je onbevangen nadenken over minderheidsgroepen en welke verantwoordelijkheid de samenleving heeft om die op te vangen en te faciliteren.
 
Concept M is, om het met een boutade te zeggen, een frisse wind in de Nederlandstalige literatuur. De roman stelt op een vernieuwende manier vragen over engagement en het gebrek daaraan, en doet dat bovendien in een heel toegankelijke, rechttoe rechtaan-taal die niet aan literariteit inboet. Een voorbeeld:
 
‘Gewapend met de laptop die ze altijd meezeult in haar zwarte rugzak strijkt ze op een druilerige woensdagmiddag neer in het koffietentje tegenover haar kamer, aan de Westerkade. Van buiten heeft het een kleine, teruggetrokken gevel, zodra je binnenstapt word je verrast door een ruimte vol planten, boekenkasten, oude banken, prullaria op planken aan de muur, en mensen die aan grote tafels zitten te werken. […] Ze schept er genoegen in om hier, op een plek die gemaakt lijkt voor een generatie die zich niet meer bezighoudt met politiek, alleen nog met opsommingen van plaatjes en filmpjes, een bom te bouwen. Over het scherm van haar laptop heen kijkt ze naar een jongen en een meisje die lunchen met een tafeltje tussen zich in. Ze hebben geen idee, denkt Hava, en ze glimlacht.
 
Ik voelde mij meteen op mijn plaats gezet. U ook?
 
Aafke Romeijn: Concept M, De Arbeiderspers, Amsterdam 2018, 252 p. ISBN 9789029510059. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan