Nachoem Wijnberg is niet enkel een productief dichter,
hij is ook bijzonder populair en dat zowel bij critici als bij het
lezerspubliek. Die terechte faam heeft hij te danken aan zijn tegelijk
toegankelijke en intrigerende gedichten. Het lijkt alsof het de dichter weinig
moeite kost om teksten te schrijven die aanspreken en beklijven. Tegelijk
blijken zijn verzen bij herlezing steeds nieuwe betekenissen en ervaringen op
te roepen. Met andere woorden, niets is zo eenvoudig of rechtlijnig als het
lijkt.
Ook in zijn nieuwe, alweer
lijvige bundel Voor jou, van jou laat Wijnberg haast doorlopend dat enorme
vakmanschap zien. Veel van zijn verzen lijken op het eerste gezicht
verhaaltjes. Ze worden verteld op een aanstekelijke manier door een ‘jij’ in
het leven te roepen, die in zichzelf lijkt te praten, maar die tegelijk ook de
lezer bij het vers betrekt. De titel van de bundel lijkt overigens die dubbele
rol van de ‘jij’ (als oorsprong en als doel) te onderstrepen. Diezelfde
dubbelheid spreekt ook uit de anekdotes. Allerlei kleine ervaringen worden
opgeroepen, maar het gaat de dichter niet om die realiteit zonder meer. Wat hem
fascineert, is wat mensen doen als ze zich iets herinneren, iets verbeelden,
dromen, herhalen en vertellen. Die cognitieve processen vormen in feite de kern
waarrond de gedichten zich bewegen, zonder dat ze erin slagen dat mysterie
afdoende op te lossen.
Onderwierp Wijnberg eerder al grote maatschappelijke
problemen, zoals de economie en de politiek, aan een dergelijke poëtische
analyse, dan is ditmaal de intimiteit aan de beurt. In de gedichten komen
onophoudelijk mensen elkaar tegen, observeren ze elkaar, spreken ze elkaar aan.
Die ontmoetingen vormen het decor voor allerlei vormen van verwondering. Onder
de pen van Wijnberg worden zelfs de meest banale en opvallende gebeurtenissen
merkwaardig. Op die manier ontstaat een gevoel van vervreemding, een andere
manier om te kijken naar wat ons (onterecht) vertrouwd lijkt.
De dichter laat zien hoe de
liefde complex is en onverwacht, hoe ouder worden leidt tot een andere kijk op
het heden en het verleden, hoe wij zelf in feite permanent ‘anders’ worden en
daardoor ook onszelf als een buitenstaander kunnen observeren en analyseren.
Die grote thema’s met een duidelijke filosofische inspiratie worden echter op
een bijzonder toegankelijke manier aangebracht, via anekdotes en bevindingen
die voor iedereen herkenbaar zijn. Van simplificatie is evenwel geen sprake,
want de dichter laat veel open en ongezegd, waardoor de lezer blijft doordenken
en vooral herlezen.
Ook tekstueel gebeurt er in deze
poëzie van alles. Wijnberg weet op een pregnante manier beelden aan te wenden
die de werkelijkheid subtiel transformeren. Hij suggereert allerlei causale
verbanden zonder die als zodanig te benoemen. Hij werkt met contrasten en
parallellen. En bovenal, hij laat in deze bundel veelvuldig zien hoe creatief
herhalingen kunnen werken. Gedichten bouwen op elkaar verder, maar dat gebeurt
niet in een soort van samenhangende reeks of afdeling. Dezelfde personages,
dezelfde vragen en dezelfde gebeurtenissen duiken her en der op, verspreid in
de bundel zoals ze dat ook in de tijd zijn.
In die zin kan men Voor jou, van
jou ook lezen als een soort van caleidoscopische bundel verhalen, waarin losse
fragmenten op zoek gaan naar samenhang en coherentie, zoals de bewoners van een
enorm flatgebouw dat bijvoorbeeld doen. Op die manier blijft de lezer geboeid,
verwonderd en geïntrigeerd lezen. Dit is wat poëzie vermag, gedemonstreerd door
een van de belangwekkende dichters van dit ogenblik: voor jou, voor iedereen en
na lectuur ook van jou, van iedereen.
Nachoem M. Wijnberg Voor jou,
van jou, Atlas/Contact, Amsterdam 2017, 97 p. ISBN 9789025451523. Distributie
VBK België
deze pagina printen of opslaan