Antoon van den Braembussche is vooral bekend als kunstfilosoof, met een
aantal opgemerkte boekpublicatie waarin hij de klassieke kunstfilosofie over
het schone en het verhevene tracht te combineren met de recente inzichten over
het sublieme en het postmodernisme. Op die manier verbindt hij het grote
verhaal over het goede, het ware en het schone met de hedendaagse opzichten
over het onuitspreekbare en de fragmentering en versplintering van onze
ervaring.
Dezelfde
spanningen zijn ook de centrale thema’s van het poëtische werk dat Van den
Braembussche naast zijn filosofische onderzoek publiceert. Lang geleden maakte
hij tussen beide activiteiten een regelrecht onderscheid door voor zijn
gedichten het pseudoniem Tonko Brem te hanteren. De jongste jaren wordt de
samenhang tussen de disciplines echter onderstreept door dezelfde (echte) naam
op de kaft af te drukken.
De titel van zijn
jongste dichtbundel is zowel poëtisch als de uitdrukking van een filosofisch
programma: Alles komt terug, met
daarbovenop nog de ondertitel Over ‘de
eeuwige terugkeer van het gelijke’. Het is een rechtstreekse verwijzing
naar de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche, die de traditionele tijdsopvatting
bekritiseerde. In plaats van een rechtlijnig geloof in een vaste evolutie – van
een beginpunt naar een eindpunt, dat vaak als een gericht doel wordt
voorgesteld – stelt hij de terugkeer, een soort van cyclische tijdopvatting.
Dat inzicht wordt door de dichter vertaald tot een soort
van optimistische levensvisie, aangezien de afzonderlijke momenten ons op die
manier iets leren over toekomst en verleden, en utopisch ook iets over de
eeuwigheid. Voor Van de Braembussche werkt dat inzicht onmiskenbaar louterend.
Het relativeert enerzijds het besef van de ouderdom en de nakende dood, en het
intensiveert de mooie ervaringen. In deze bundel wordt dat inzicht filosofisch
vertolkt (met een aantal mooi maximes) maar ook betrokken op de liefdesrelatie.
De ervaringen daarvan worden in deze gedichten uitvergroot en geïsoleerd maar
ook betrokken op de toekomst.
Van den Braembussche schrijft zo een lyriek die abstract is
en mikt op algemene waarheden, maar die tegelijk ook concreet en bevattelijk
blijft. Filosofie en poëzie houden elkaar in de beste gedichten perfect in
evenwicht. Het is een bundel die gegroeid is uit poëtisch metier maar ook uit
gerijpt levensinzicht. In die zin is Alles
komt terug een verzameling die een ruim lezerspubliek kan aanspreken en
inspireren.
Antoon van den Braembussche: Alles
komt terug. Over ‘de eeuwige terugkeer van het gelijke’, P, Leuven 2018. ISBN 9789492339539
deze pagina printen of opslaan