Nederlands proza

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2018

Kader Abdolah : Het pad van de gele slippers

door Lisanne Vroomen

Een raamvertelling die begint met een pakket met aantekeningen, een schrijver die het levensverhaal van een ander op basis van die aantekeningen op papier zet: het zijn oude bekenden in de Nederlandse literatuur. Kader Abdolah gebruikt deze elementen voor een nieuw verhaal in Het pad van de gele slippers. Hoofdpersoon is de Iraanse filmregisseur en documentairemaker Sultan Gholestan Farahandji, die naar Nederland is gevlucht. Daar stelt hij zijn leven op schrift in een pakket van aantekeningen.
 
Sultan groeit op in een kasteel in zijn geboorteplaats Arak. Vanuit de toren van dit kasteel houdt hij met een verrekijker zijn omgeving in de gaten. Het is zijn moeder die hem uit zijn toren haalt en hem kennis laat maken met de harde werkelijkheid buiten de muren van het kasteel door hem een baantje te bezorgen bij bendeleider Hoeshang. Maar nog steeds wil Sultan de werkelijkheid door een lens bekijken, eerst via een fotocamera, later via een filmcamera.
 
Zijn films zijn in eerste instantie gebaseerd op het leven van de mensen om hem heen. Hij maakt een film over het leven van zijn nicht, die ontvoerd en verkracht wordt en naar Amerika vlucht, samen met Hoeshang die de daders heeft vermoord. Hij maakt een film over Laila, het meisje op wie hij verliefd is en voor wie hij gele slippers heeft gemaakt. De films zijn populair en Sultans bekendheid zorgt ervoor dat de koningin van Iran hem uitnodigt om een documentaire te maken over de sjah.
 
Zijn nabijheid bij de sjah en diens vrouw, zorgt voor een belangrijke wending in het leven van Sultan: het brengt namelijk de guerrillastrijders op zijn pad. Zij willen de koningin ontvoeren en vragen hulp aan Sultan. Nu moet hij kiezen welk pad hij neemt en bepalen of hij bereid is offers te maken voor zijn vaderland. Gedurende de rest van het boek zullen dit twee belangrijke thema’s blijven: het volgen van het levenspad dat voor je uitgestippeld is en het maken van offers. Gezien het feit dat al vanaf het begin van het boek bekend is dat Sultan Iran moet ontvluchten, is duidelijk dat hij die offers ook zal maken. Gevangenisstraf, marteling, het verlies van geliefden en uiteindelijk vluchten uit zijn vaderland: dat alles staat Sultan te wachten op zijn levenspad.
 
Hoewel Abdolah aangeeft dat alles in zijn boek volgens de wet van de literatuur en dus als fictie mag worden gelezen, doet de achternaam van Sultan, Farahandji, in de eerste plaats denken aan de naam van de Iraanse regisseur Asghar Farhadi, maar ook aan Abdolah’s eigen naam: Farahani. Sultan woont ook net als Abdolah in Delft en schrijft zijn levensverhaal niet in zijn moedertaal Farsi, maar in het Nederlands, zoals ook Abdolah in het Nederlands schrijft.  
 
Het pad van de gele slippers is echter opgedragen aan de toneelschrijver Saeed Sultanpour, die in 1981 door het regime van Khomeini geëxecuteerd is. Diens achternaam wordt weerspiegeld in de voornaam van Sultan, de film over Sultans nicht doet dan weer denken aan de film Gheisar (1969) van de Iraanse regisseur Masus Kimiai, onder andere vanwege de titel, maar ook vanwege het thema, wraak. Opvallend genoeg wordt de muziek van Sultans films in het boek gemaakt door ene Esfandiar. De muziek van de films van Masus Kimiai is van Esfandiar Monfaredzadeh. Al met al, lijkt Sultan te zijn ontstaan uit een versmelting van verschillende personen gecombineerd met een flinke laag fictie. Het spel tussen werkelijkheid en fictie dat in meerdere van Abdolah’s verhalen gethematiseerd wordt, speelt dus ook in zijn nieuwste werk een rol.
 
Het pad van de gele slippers is een aangrijpend en goed geschreven verhaal met een veelvoud aan motieven, zoals offers brengen, je pad volgen, de kunst van het vertellen en de macht van het verhaal. Abdolah verwijst in het begin van het boek niet voor niets naar de Vertellingen van duizend-en-een-nacht waarin Sheherazade haar leven dankt aan haar vertelkunst. Ook Sultan krijgt macht door de verhalen die hij met zijn films vertelt, maar hij moet deze macht wel duur bekopen.

Abdolah heeft zijn roman over Iran duidelijk ingebed in de Nederlandse literatuur door het boek te beginnen met een verwijzing naar Multatuli’s Max Havelaar. Het boek toont hoe het is om te leven in Iran onder zowel de sjah als onder Khomeini. Het laat daarnaast ook zien waarom mensen hun land ontvluchten en hoe ze een draai proberen te vinden in een ander land. Maar naast een verhaal over Iran, is het ook een verhaal over de mens en draait de belangrijkste boodschap om het belang van het zoeken en volgen van je eigen pad.
 
Kader Abdolah: Het pad van de gele slippers, Prometheus, Amsterdam 2018, 350 p. ISBN: 9789044633993. Distributie Pelckmans Uitgevers 


deze pagina printen of opslaan