Poëzie
BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2018
Jo Gisekin: Een spiegel op uitkijk. Gedichten bij werk van Roger Raveel
door Dirk De Geest
Dat Jo Gisekin iets heeft met het werk van Raveel is al lang bekend. Ze
groeide op in het dorp van de schilder aan de Leie en is van jongs af vertrouwd
met zijn schilderijen. Zelf is ze overigens ook door Raveel geportretteerd. De
nieuwe bundel brengt nu de gedichten samen die Gisekin eerder bij het werk van
Raveel schreef. De titel, Een spiegel op
uitkijk, is zowel typerend voor de schilder als voor het project van de
dichter: beiden kijken naar de werkelijkheid vanaf de zijlijn, als het ware
door het aloude spionnetje aan het raam, en tegelijk zijn beiden niet zozeer
louter passieve waarnemers als wel actieve betrokkenen bij wat zich in die
buitenwereld afspeelt.
De eerste helft van de bundel brengt een aantal gedichten
die rechtstreeks geschreven zijn bij werk van Roger Raveel. Niet toevallig
kiest Gisekin vooral voor schilderijen waarop mensen staan afgebeeld, vaak met
de rugzijde maar een enkele keer ook een klassiek portret. Die voorstelling
vormt dan voor Gisekin het aanknopingspunt voor gedichten die sterk beschouwend
en meditatief van inslag zijn. Korte beschrijvende elementen vormen de
aanleiding om door te dringen tot de (vermeende) psychologie van de afgebeelde
personen en tot het artistieke proces dat aan die kunstwerken is
voorafgegaan.
Wat in oorsprong anekdotisch was
– een afbeelding op één bepaald ogenblik, een momentopname – wordt onder de pen
van de dichter nog meer een bezinning met rituele en symbolische trekken. De
personages zijn als het ware aan de tijd onttrokken. Hun handelingen en hun
gedrag laten hun verwachtingen zien en hun dromen, want mensenlevens zijn
gericht op verlangens en herinneringen. Opmerkelijk is wel hoe aan het eind van
die rijke suggestieve teksten vaak gealludeerd wordt op het schilderen en het
schrijven, waardoor de creatieve transformatie extra wordt onderstreept.
Dat proces van verbeelding en vergeestelijking is nog het
sterkst merkbaar in het tweede deel van de bundel, waarin de gedichtenreeks
wordt hernomen die Gisekin jaren geleden schreef bij de manier waarop Roger
Raveel de kapel te Machelen aan de Leie plastisch omvormde tot een soort van
uniek Gesamtkunstwerk. In deze reeks
kunstwerken komen alle motieven uit zijn oeuvre samen: de silhouetten en de
boomstammen, het groen en de spiegel, het vierkant en zelfs het Lam Gods. Die
afbeeldingen vormen de aanleiding voor een soort van religieuze bezinning. De
dichter vraagt zich af of de aloude waarden en waarheden nog wel relevant
blijven, of de symbolen hun transparante betekenis niet hebben verloren, of de
werkelijkheid nog wel gelezen wordt als een beeld van de schepping. Dat leidt
tot een diepgaande religieuze symfonie, waarin allerlei facetten meeklinken en
Raveels werk in woorden wordt ‘overgedaan’.
Een spiegel op uitkijk is in meer dan een opzicht een bijzondere
bundel. Allereerst zijn er de vakkundige gedichten, die perfect de balans weten
te bewaren tussen het waarneembare en het oneindige, het concrete en het
abstracte. Gisekin biedt hier een voortreffelijke staalkaart van haar kunnen.
Daarenboven krijgt de lezer er een aantal fraaie reproducties van het werk van
Raveel bij, waardoor de confrontatie tussen woord en beeld hier veel intenser
wordt dan bij veel andere geïllustreerde uitgaven. De uitgever en de typograaf
hebben hun best gedaan om van dit geheel een mooi maar tegelijk
prijsvriendelijk geheel te maken.
Jo Gisekin: Een spiegel op uitkijk. Gedichten bij werk van Roger Raveel,
Poëziecentrum, Gent 2017, 47 p. : ill. ISBN 9789056552275
deze pagina printen of opslaan