Nederlands proza

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2018

Frank Westerman: Wij, de mens

door Len Buggenhout

Volgens Frank Westerman zijn literaire reportages ‘het evangelie’. Ze vormen de ideale manier om betekenis toe te kennen aan onze omgeving, aldus de Nederlandse journalist en schrijver. Met boeken als De graanrepubliek en Een woord een woord is hij intussen uitgegroeid tot een reus van de verhalende journalistiek, zoals het genre ook wel wordt genoemd. Want de auteur weet zijn verslag telkens zodanig te spekken met details en literaire trucjes dat het niet langer leest als een weergave van feiten, maar als een boeiend verhaal: gesprekspartners worden personages, informatie wordt pas vrijgegeven wanneer het past in de structuur en de spanningsboog.
 
In Wij, de mens verandert hij weinig aan dit recept. Aanleiding voor het boek is de vondst van het fossiel van een oermensje van amper een meter groot in een grot op het Indonesische eiland Flores in 2003. Het wordt omringd door skeletten van dwergolifanten, ratten zo groot als honden en reuzenooievaars van 1,80 meter. Deze omgekeerde wereld zet heel wat gangbare theorieën over de oorsprong van de mens onverwacht op losse schroeven. De vraag waar wij als mens vandaan komen, steekt aldus opnieuw de kop op. Bovendien, zo vraagt Westerman zich af, waarom beschouwen we onszelf daarbij als de norm en het oermensje Flo als de afwijking?
 
De kwestie ontlokt aan de schrijver de mooiste zin uit het hele boek: ‘Allemaal slaan we verwoed met onze staart op het water, maar anders dan de walvis menen wij mensen dat ons spetteren ertoe doet.’ Wel moet gezegd dat lang niet alle metaforen even goed klinken als deze.

Westerman dompelt ons in zijn zoektocht onder in de bijzondere wetenschapstak van de paleoantropologie. Hij leert ons de fossiele schedels kennen die ons mensbeeld mee hebben bepaald en brengt hun vinders weer tot leven. In het relaas blijft er echter ook plaats voor het hier en nu, met inbegrip van reisverslagen en interessante ontmoetingen. Gaandeweg evolueert het verhaal zo van een zoektocht naar de stamboom van de mensheid naar een filosofische bespiegeling over wat de mens tot mens maakt, waarin hij verschilt van de andere diersoorten.
 
Tegelijk geeft Westerman ons een uiterst boeiende inkijk in zijn schrijfproces. Als gastschrijver aan de Universiteit van Leiden in 2016 – hij is de eerste in meer dan dertig jaar die zich toelegt op reportages – doorloopt hij de eerste onderzoeksfase samen met zijn studenten. Hij citeert hen en passages uit hun eindverslagen, becommentarieert de lessituaties en doceert ons als lezer zodoende eveneens hoe je van een idee naar vraagstelling gaat en welke vertelvorm je best kiest.
 
Wat hier vooral uit moet blijken is dat het in Westermans verhalen steeds gaat om de tocht en niet de bestemming. Niet geheel onlogisch, aangezien een goede reportage net dat beoogt: een reis op een boeiende en levendige wijze weergeven. Dat de schrijver hierin uitblinkt, is al lang geen geheim meer. Het betekent evenwel ook dat we niet noodzakelijk veel belang moeten hechten aan de conclusie.
 
Frank Westerman: Wij, de mens, Querido Fosfor, Amsterdam 2018, 282 p. ISBN 9789021412122. Distributie L&M Books 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri