Vertaald proza

BOEKEN NR. 5, MEI 2019

Tommy Orange: There There / Er is geen daar daar

door Kris van Zeghbroeck

Met twee Native American romanschrijvers op de longlist van de National Book Award voor fictie, lijkt een nieuwe generatie Noord-Amerikaanse Indianen hun stempel te drukken op de Amerikaanse literatuur. In het spoor van de Native American Renaissance (1969-1977), die een tot dan toe verborgen ‘inheemse’ literatuur een gezicht gaf, zijn er al verschillende nieuwe generaties opgestaan.

Een belangrijk verschil met de voorgangers is dat de nieuwste generatie schrijvers direct of indirect de vruchten plukt van het eerste MFA Creative Writing-programma dat volledig gericht is op Native Americans en hun literaire traditie. Die revolutionaire aanpak van het Institute of American Indian Arts (IAIA) timmert sinds 2012 aan een nieuwe weg, dat het schrijfpotentieel van een kleine etnische groep (nauwelijks 1 procent van de bevolking van de Verenigde Staten, in Canada is dat bijna 4 procent) optimaliseert.

De kwaliteit, diversiteit en bekendheid van de Native American literatuur kan er alleen door groeien. Schrijvers van de oude garde als N. Scott Momaday (1934), Louise Erdrich (1954) en Sherman Alexie (1966) werden respectievelijk bekroond met de Pulitzer Prize for Fiction (1969, House Made of Dawn), de National Book Award for Fiction (2012, The Round House) en de National Book Award for Young People’s Literature (2007, The Absolutely True Diary of a Part-Time Indian). Het is nu aan een nieuwe generatie om de Native American literatuur verder op de kaart te zetten.

Tommy Orange en Brandon Hobson zijn ‘part of a new generation of acclaimed indigenous writers from the United States and Canada who are publishing groundbreaking, formally innovative poetry, fiction and prose, shattering old tropes and stereotypes about Native American literature, experience and identity. Their ranks include poets like Layli Long Soldier, Natalie Diaz, Joshua Whitehead and Tommy Pico, and the essayists and memoirists Elissa Washuta and Terese Marie Mailhot.’

Tommy Orange volgt een beetje in de voetsporen van Sherman Alexie, wiens ster begon te tanen na beschuldigingen van seksuele intimidatie. Zijn baanbrekende debuutroman There There geraakte echter niet verder dan de longlist van de National Book Award, terwijl Brandon Hobson met Where the Dead Sit Talking wel de shortlist haalde. Uiteindelijk verzilverde Orange wel een finaleplaats voor de Pulitzer Prize for Fiction 2019.

Tommy Orange is geboren en getogen in Oakland (California). Hij is een zelfverklaarde ‘urban Indian’ van de Cheyenne- en Arapaho-stam. De titel van zijn meerstemmige debuut There There is een verwijzing naar Gertrude Steins poging om terug te keren naar het landelijke Oakland van haar jeugd, dat intussen onherkenbaar verstedelijkt was (Everybody’s Autobiography (1937)): ‘There is no there there’.

Orange gebruikt ‘There There’ als mantra en metafoor doorheen het boek om de ontworteling en desoriëntatie te duiden, om vandaag als stedelijke indiaan te leven in de Verenigde Staten. Het stedelijke gebied staat voor het ontbreken van een thuisland: een verloren wereld van ‘buried ancestral land, glass and concrete and wire and steel, unreturnable covered memory. There is no there there’.

De Big Oakland Powwow - een feestelijke, ceremoniële bijeenkomst van indiaanse stammen met dans en muziek - brengt twaalf indiaanse personages samen. Elk heeft een verschillende ingesteldheid, achtergrond en reden om de Powwow bij te wonen. Samen staan ze voor verschillende generaties indianen die worstelen ‘with a complex and painful history, with an inheritance of beauty and profound spirituality, and with a plague of addiction, abuse, and suicide’.

Tommy Orange brengt een confronterende mozaïek van emoties en drijfveren die inzoomt op geweld en herstel, herinnering en identiteit, schoonheid en wanhoop. Stuk voor stuk verknoopt met een lange geschiedenis als volk en natie. Met een unieke poëtische en explosieve stem heeft Orange een debuut geschreven dat sporen nalaat in zowel de Native American als de bredere Amerikaanse literatuur. Met een nieuwe generatie Native Americans lijkt de literaire herovering van het thuisland en de identiteit meer dan ooit ingezet.

Tommy Orange: There There, Alfred A. Knopf, New York, 2018, 294 p. ISBN 9781524711405. Distributie Penguin RandomHouse Benelux

Tommy Orange: Er is geen daar daar, Meulenhoff, Amsterdam, 2019, 319 p. ISBN 9789029091619. Vertaling van There There door Jetty Huisman. Distributie Lannoo





deze pagina printen of opslaan