Nederlands proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2019

Rob Waumans: De solist

door Carl De Strycker

In De solist van Rob Waumans keert de joodse pianist Valentin Grossman terug naar het door de Russen bevrijde Berlijn, de stad die hij aan het begin van de Tweede Wereldoorlog is moeten ontvluchten. Hij gaat er op zoek naar zijn geliefde, Elise, die hij er noodgedwongen moest achterlaten. We krijgen telkens hoofdstukken te lezen over die zoektocht, die worden afgewisseld met flashbacks uit de voorafgaande jaren waarin verteld wordt over Valentins periode als onderduiker en over zijn relatie met Elise. Terwijl de passages over het nu het gewone tijdsverloop volgen, gaan de hoofdstukken over het verleden steeds verder terug in de tijd (van 1944 tot 1931).
 
Valentin is redelijk radeloos en hij zoekt vergeefs naar zijn Elise. Stukje bij beetje komt hij te weten dat ze tijdens een zwaar bombardement is gevlucht. Waar anderen hem voorzichtig proberen duidelijk te maken dat er weinig kans is dat hij haar nog zal terugzien, klampt hij zich aan elke strohalm vast. Ondertussen probeert hij samen met zijn goede vriend Leo de Berliner Philarmoniker, waar ze vroeger samen deel van uitmaakten, weer samen te brengen, wat met heel wat praktische problemen gepaard gaat.
 
Wanneer Valentin op straat getuige wordt van een verkrachting door drie Russische soldaten en hij twee van de drie mannen vermoordt, wordt alles nog ingewikkelder. Het geplande concert wordt bijna onmogelijk en er treedt wroeging op bij Valentin omdat anderen gestraft worden voor de moord die hij pleegde. Pas aan het einde van het boek, wanneer hij op het podium zit, klaar voor het optreden met het orkest wordt hij in zijn herinnering verenigd met Elise en beseft hij dat hij haar voorgoed kwijt is. Daarmee wordt ook de redelijk geforceerde opbouw van het boek duidelijk: Waumans heeft de eerste ontmoeting tussen Valentin en Elise in de concertzaal nodig om tot zijn climax te komen: de ontmoeting in gedachten die tegelijk ook een afscheid is.
 
Daarmee is De solist het verhaal van de hopeloze zoektocht naar de verloren grote liefde, type Orpheus en Eurydice. De dooltocht door de stad die compleet in puin ligt, is een soort moderne helletocht vol vreselijke beproevingen, en op het moment dat Valentin Elise terugziet – niet toevallig wanneer hij gaat musiceren, maar duidelijk een illusie – wordt hij terug naar de werkelijke wereld gekatapulteerd. Deze variatie op een eeuwenoud verhaal wordt hier met enige pretentie en gespeend van elke stijl verteld.
 
Allereerst zijn er de vele verwijzingen naar muziek, die ingegeven worden door het feit dat Valentin pianist is. Die zijn echter loos, want op geen enkel moment krijgt het genoemde muziekstuk een functie of blijft het onduidelijk waarom er precies naar deze of gene componist verwezen wordt. Zo opent het boek met een proloog waarin de vlucht van George Sand en Fréderique Chopin uit Mallorca wordt verhaald. Hoe dat met het hoofdverhaal samenhangt, is niet duidelijk. Valentin speelt de 24e Prelude – die met het doodsklokmotief – die Chopin op Mallorca componeerde. Oké, dat is helder: hier wordt de dood aangekondigd. Maar wat precies het bizarre verhaal van Sand, die de tuberculeuze Chopin op een kar van het eiland ontzet en naar Frankrijk brengt, te maken heeft met Valentins zoektocht naar Elise? Nee, de muzikale verwijzingen zijn alles behalve goed doordacht.  
 
En dan is er nog de constructiefout om van Valentin een solist te maken. In het verhaal wordt hij uit de Philarmoniker gezet omdat hij joods is, maar… solisten behoren niet vast tot orkesten, die trekken rond en werken met bepaalde dirigenten en orkesten samen. En dan is er nog de stijl. Onopgesmukt en franjeloos zijn eufemismen. Er valt niets aan te beleven, zo zakelijk en vaak ook zo slordig schrijft Waumans. Vele zinnen zijn onzorgvuldig gecomponeerd, een aantal constructies lijken op vertalingen uit het Duits, en in een paar gevallen getuigt de woordkeuze van weinig taalgevoel. Wie fraai Nederlands wil lezen, is niet aan het juiste adres bij deze auteur.
 
De solist is een liefdesverhaal, waarvan de achtergrond gebaseerd is op ware feiten (Waumans beschrijft in vier bladzijden alle door hem geraadpleegde bronnen) dat bij momenten aangrijpend is. Als literatuur – die het moet hebben van constructie en taalkunst – is het boek evenwel mislukt.
 
Rob Waumans: De solist, Atlas Contact, Amsterdam 2019, 224p. ISBN 9789025452650. Distributie VBK België 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri