Nederlands proza

Tom Lanoye: Gelukkige slaven

door Carl De Strycker

‘Some of them want to use you / Some of them want to be used by you / Some of them want to abuse you / Some of them want to be abused’. Dat riedeltje van Eurythmics schoot mij door het hoofd tijdens de lectuur van Gelukkige slaven, de nieuwe roman van Tom Lanoye. Die brengt net zoals het liedje een wrange boodschap op een haast vrolijke melodie. Maar hoe grappig Gelukkige slaven ook is, het is een boek over op hol geslagen mensen in een op hol geslagen tijd.
 
Hoofdpersonages zijn Tony Hansen, een toy boy die met de vrouw van zijn baas Bo Xiang op stap is, en Tony Hansen, een trader die ondergedoken is en in Zuid-Afrika een neushoorn tracht te schieten. Uiteraard gaat het met allebei goed fout. De eerste Tony bezorgt zijn madame een fataal orgasme, de tweede vermoordt een zwarte. Op de vlucht voor hun verleden moeten ze zich nu ook nog eens zien te redden uit een nieuwe hachelijke situatie.  
 
Na allerlei hilarische avonturen bevinden ze zich uiteindelijk beide in China. In hetzelfde hotel, nota bene eigendom van, jawel, meneer Bo Xiang. Daar krijgt de eerste Tony het onaangename bezoek van een neger die de dood van de Zuid-Afrikaan komt wreken. Waarna het hem begint te dagen dat hij verward wordt met een naamgenoot, die hij dan maar een aantal verdiepingen hoger opzoekt. Daar blijkt dat de twee slechts pionnen van Bo Xiang zijn: de hoer Tony gebruikt als dekstier, maar vooral als dekmantel om het buitenlandse zwart geld van de Chinese tycoon in veiligheid te brengen; de andere Tony als leverancier van de verboden hoorn die magische krachten wordt toegekend.  
 
In een spetterende finale menen beide Tony’s zich aan de greep van Bo Xiang te kunnen onttrekken. Tijdens onderhandelingen over een schimmige deal zorgt een kopje thee met raspsel van de hoorn voor de zoveelste verrassende wending in dit verhaal en voor een onverwacht einde (in alle betekenissen van het woord).
 
In alle interviews naar aanleiding van zijn nieuwe boek toeterde Tom Lanoye — terecht —dat dit een roman is in Tarantino-stijl. Waarna het — volkomen onterecht — helemaal niet meer over Gelukkige slaven ging, maar over ‘de crisis’ en andere maatschappelijke en politieke items. Alsof de publicatie van het boek slechts een aanleiding was om het over échte problemen te hebben. Jammer, want Gelukkige slaven is een Lanoye op z’n best. Het is uitgekiend opgebouwd, stilistisch briljant en bijzonder filmisch. Vervelen doet het nooit, maar echt beklijven ook niet. Natuurlijk zijn de Tony’s spiegelbeelden van elkaar, en zijn ze bedoeld als twee hedendaagse Elckerlycs (de loser en de winner), maar doordat de situaties waarin ze terechtkomen zo grotesk, ja zelfs clownesk zijn, gaat Lanoyes kritiek op de doorgeschoten kapitalistische samenleving een beetje verloren.
 
Tom Lanoye: Gelukkige slaven, Prometheus, Amsterdam 2017, 299 p. ISBN 9789044628463. Distributie Pelckmans Uitgevers 

deze pagina printen of opslaan