Poëzie

BOEKEN NR. 8, SEPTEMBER 2019

Ovidius: Heldinnenbrieven

door Jef Ector

Onder de titel Heroïdes (Heldinnen) schreef Ovidius (43 v.C.-17 n.C) een bundel poëtische liefdesbrieven. Heldenbrieven brengt de vertaling van een selectie uit die bundel. Het zijn brieven van o.m. Penelope aan Odysseus, Briseïs aan Achilles, Dido aan Aeneas, Ariadne aan Theseus, Medea aan Jason. Ze zijn eerder vrouwen uit een heldentijdperk dan echte heldinnen. Ze voelen zich afgewezen en geven uiting aan hun verdriet, woede en radeloosheid. Ovidius heeft zich in hun situatie ingeleefd en hij beschrijft hun gevoelens op een welbepaald ogenblik van hun leven. Het is normaal dat hun autobiografische schetsen heel positief zijn; ze blijken voorbeelden van deugdzaamheid, trouw en opoffering. Ondanks het geleden onrecht koesteren ze weinig of geen wraakgevoelens. Medea zegt dat ze nog niet weet hoe ze zich zal wreken (zonder op kindermoord te alluderen) en Dido wijst wel op de gevaarlijke situaties die Aeneas op zee zullen overvallen, maar die verwijzing is louter bedoeld om Aeneas te overtuigen van de reis af te zien en heeft niets met wraak te maken (zoals bij Vergilius).
 
Naast de vijftien heldinnenbrieven, waarvan er zeven in de vertaling opgenomen werden, zijn er ook zes brieven - drie paren – waarin een man aan zijn geliefde schrijft en van haar ook een antwoord krijgt. Van deze dubbele brieven zijn alleen die van Paris en Helena vertaald. Paris wil Helena overhalen om hem naar Troje te vergezellen (want Venus had haar aan hem beloofd). Helena bespreekt punt na punt het verlokkende betoog van Paris, maar ze gaat niet met hem mee. Ze wantrouwt hem, ook al omdat Oenone hem in een (opgenomen) brief van ontrouw beschuldigde. Dit procedé doet denken aan een briefroman, maar doordat niet alle brieven opgenomen zijn gaat dit effect soms verloren. Zo blijkt uit een niet opgenomen brief van Hypsipyle aan Jason dat Medea niet de enige was die door Jason in de steek gelaten werd.
 
Ovidius heeft deze brieven met veel aandacht voor retoriek gecomponeerd, en ze sluiten inhoudelijk ook aan bij de retorenoefeningen. Toch boden de verschillende karakters met hun specifieke reacties en ook de soort liefdesleed en -verlangen hem voldoende ruimte voor variatie. Marietje d’Hane-Scheltema heeft deze poëtische brieven voortreffelijk vertaald (eerder werd een vertaling van haar al bekroond). Dat betekent niet dat haar vertaling even vlot leest als proza. Ovidius schreef in het distichonmetrum (hexameter en pentameter) en de vertaling bestaat uit zesvoetige jambische verzen. Die passen beter bij het Nederlands, maar vragen wel verzen van (ca.) twaalf lettergrepen. Het is bewonderenswaardige hoe de vertaalster dat klaarspeelt zonder de leesbaarheid te schaden.  
 
Het is wel spijtig dat ze niet alle brieven vertaalde. In de inleiding verantwoordt ze haar keuze als volgt: ‘Dat slechts een keus uit de eenentwintig gedichten wordt geboden, heeft deels te maken met het al dan niet bekend-zijn van de briefschrijfsters voor een moderne lezer, deels met een persoonlijke voorkeur van de vertaalster’. Bovendien kan haar keuze ook beïnvloed zijn door het feit dat ze vrijwel zeker is over de authenticiteit van deze brieven’.
 
Ovidius: Heldinnenbrieven, Athenaeum Polak & Van Gennep, Amsterdam 2019, 87 p. ISBN 9789025310233. Vertaling van Heroides door Marietje d’Hane-Scheltema. Distributie L&M Books

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri