Non-fictie

BOEKEN NR. 11, DECEMBER 2019

Koen De Vos: De geniale stad

door Inge Lanslots

Met De geniale stad brengt freelance-copywriter, romanist en overtuigd italofiel Koen De Vos (°1971) een ode aan Florence de stadsstaat die in de vijftiende eeuw een ongekend artistiek hoogtepunt bereikte en de vele kunstenaars boven zichzelf liet uitstijgen. In het elf hoofdstukken tellende boek beschrijft De Vos de veerkracht van de stad die de eeuw tevoren de pest, hongersnood en burgeroorlogen had moeten ondergaan, een eeuw die echter ook de drie grote tenoren van de Italiaanse literatuur had voortgebracht: Dante, Petrarca en Boccaccio.  
 
Florence kon dus bij aanvang van de vijftiende eeuw reeds bogen op een rijke culturele geschiedenis, ook al was het een kleine stadstaat te midden van andere stadsstaten en bezette gebieden op het Italiaanse schiereiland. Florence koesterde wel degelijk dat verleden maar omhelsde tegelijkertijd de toekomst in een politiek onstabiel klimaat. Bovendien zorgden de korte mandaten van de oligarchische beleid binnen die Florentijnse stadsstaat voor bijkomende uitdagingen en spanningen. Stabiliserende factor was de bankiersfamilie, De Medici waarvan Cosimo en Lorenzo wellicht de bekendste zijn. Via ‘schaduwheersen’ en netwerken namen de Medici het effectieve leiderschap op zich en konden op behoorlijk wat steun van de bevolking rekenen. Bij de Pazzi-samenzwering in 1476, waarmee een concurrerende bankiersfamilie de macht wilde overnemen, koos die bevolking openlijk partij voor Lorenzo, die heel even zijn gezag zag wankelen. Met het fortuin dat de Medici vergaarden konden ze heel wat kunstenaars aanstellen. Zo werkte de jonge Michelangelo twee jaar voor ‘Lorenzo il Magnifico’, Lorenzo de prachtlievende.
 
Diezelfde Michelangelo wordt nu vaak afgeschilderd als een zonderlinge eenzaat, maar hij was lang niet zo gemarginaliseerd als de overlevering ons wil doen geloven. In Florence waren kunstenaars weliswaar excentriek (ze gingen vaak heel sjofel of net heel sjiek gekleed, zoals een Rafaël), maar ze hadden zich mooi weten op te werken op de sociale ladder. In navolging van Giotto eisten ze hun artistieke identiteit en creativiteit op. Ooit liepen ze school in een atelier van een meester waarna ze eigenzinnig hun eigen weg gingen.
 
De Vos staat hierbij stil bij het leven en de carrière van de ambitieuze Filippo Brunelleschi die in het in de ontwerpwedstrijd voor de nieuwe bronzen deur voor het baptisterium van San Giovanni het net niet haalde van de goudsmid Lorenzo Ghiberti. Brunelleschi verwierf hiermee voldoende faam nog voor hij het ontwerp voor de koepel van de Dom bedacht – De Vos haalt de bekende anekdote over hoe de beeldend kunstenaar-architect de opdracht binnenhaalde aan. Brunelleschi was overigens ook bepalend voor het perspectieftekenen, Masaccio introduceerde het dan weer in de schilderkunst.
 
Die uitingen van genialiteit – nergens in Italië waren er zoveel vernieuwende kunstenaars actief – koppelt De Vos al badinerend aan hedendaagse uitvindingen en omwentelingen zonder daarbij de eventuele verschillen uit het oog te verliezen. Tegelijkertijd probeert hij die genialiteit te duiden vanuit een aantal factoren, waarvan hij de vierde, de erkenning, als de meest doorslaggevende aanvoert. Die parallellen en duidingen werken echter maar in beperkte mate, je blijft het hele boek door zoeken naar meer cultureel-historische uitdieping. De geniale stad is meer een persoonlijk dan een essayistisch eerbetoon.
 
Koen De Vos: De geniale stad, Ambo/Anthos, Amsterdam 2019, 352 p. : ill. ISBN 9789026349690. Distributie VBK België 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri