Fotografie
In the war zone: Betrokken oorlogsfotografie van Kate Brooks en Stanley Greene
door Kris van Zeghbroeck
Fotojournalistiek draait in essentie rond observeren,
afstand nemen om het verborgene weer te geven en een verrassende kijk te geven
op de werkelijkheid. Daartegenover staat de betrokkenheid van de fotograaf bij
het onderwerp, in die mate dat hij of zij deel wordt van de materie. Bij
(onafhankelijke) oorlogsfotografie speelt dit nog sterker: ‘Being a
photojournalist is not a profession, it’s a way of life. You have to live it
and breathe it and sometimes even risk dying for it.’ Aan het woord is de
Amerikaanse fotografe Kate Brooks, die als prille twintiger in het spoor van
9/11 naar conflictgebieden in Azië en het Midden-Oosten trok. Dat resulteerde
in een tentoonstelling en een boek: Im Licht der Dunkelheit (In the Light of
Darkness) dat in het Duits de ondertitel ‘Ein fotografisches Tagebuch seit
9/11’ meekreeg. Het dagboek of reisverslag dat we tussen de foto’s in vinden,
benadrukt de aanwezigheid van de fotograaf. Een gegeven dat we ook terugvinden
bij Stanley Greenes Black Passport: Journal eines Kriegsfotografen (bekroond
met de Duitse Fotobuchpreis 2011 (gouden medaille)). Greene vindt dat je
maximaal acht jaar oorlogsfotograaf kunt zijn. Daarna volgt de burn-out of de
fatale kogel. Alcohol en drugs zijn uitlaatkleppen voor het posttraumatische
stresssyndroom. Je vertrekt steeds opnieuw op missie ook al weet je dat de
relaties thuis of onderweg eraan kapotgaan. Waar Brooks zich beperkt tot het
tekstuele verslag, vermengt Greene ook foto’s uit de persoonlijke leefsfeer en
westerse reportages met de vaak gruwelijke beelden uit conflictgebieden.
Ondanks het verweven dagboek blijft Im Licht der Dunkelheit een klassiek
opgebouwd hardcover fotoboek. Greene opteerde met Black Passport voor een uit de
kluiten gewassen softcover met afgeronde hoeken, dat aan een reispas of schrift
doet denken. Een dynamische collage van foto’s en impressies die je wat
gemakkelijker mee kunt nemen om onderweg te doorbladeren. Hoewel Greene nu en
dan gebruikmaakt van digitale kleurenfotografie, zal hij steeds teruggrijpen
naar analoge zwart-witfotografie voor grote reportages. Hij houdt ervan om met
een eenvoudige Leica zijn onderwerpen dicht te benaderen. Een pluspunt is dat
je bij analoge fotografie het resultaat niet snel kan bekijken, wat de
fotograaf scherper houdt in gevaarlijke omstandigheden. Dankzij een Getty Grant
uit 2011 kan hij zijn voorkeur voor analoge zwart-witfotografie verder
uitdiepen. In zekere zin wil Greene met dit boek zijn volledige palet als fotograaf
tonen, dat de harde oorlogsbeelden uit Tsjetsjenië waarmee hij naam maakte,
overstijgt. Bij Brooke krijgen we dan weer de polsslag te zien van het
decennium na 9/11 in gebieden die onder de war against terrorism van de
Verenigde Staten te lijden hadden. Zij focust daarbij op de ‘menselijkheid te
midden het puin, de verscheurende pijn van de overlevenden, de angst van de
ontheemden en de traumatische agressie tegen vrouwen’. Gecombineerd met haar
reisverslag brengt ze een eerlijk en beklijvend humanitair verhaal. Greene laat
binnen zijn fotografische reis heel wat gebroken harten achter, zodat hier meer
een verhaal van veroveringen en fotografisch kunnen speelt. Dat neemt niet weg
dat beiden op hun manier een hoogstaand en aangrijpend (foto-)verhaal brengen.
Kate Brooks: Im Licht der Dunkelheit, Benteli Bern, 2011,
248 p. : ill. ISBN 9783716517000
Stanley Greene, Teun van der Heijden: Black Passport,
Benteli Bern, 2009, 288 p. : ill. ISBN 9783716516072
deze pagina printen of opslaan