Nederlands proza

BOEKEN NR. 3, MAART 2020

Jan Brokken: Stedevaart

door Jooris van Hulle

Jan Brokken blijft een onvermoeibaar reiziger. Zijn Stedevaart brengt het relaas van zijn bezoek aan 22 steden, verspreid over verschillende continenten. Eerder dan een reisgids reiken de stukjes die hier worden bijeengebracht het beeld aan van de manier waarop Brokken, geïnspireerd en gedreven door een specifiek aandachtspunt, de stad die hij aandoet heeft beleefd. Origineel is daarbij de gekozen invalshoek. Musici, beeldend kunstenaars, architecten, filosofen, schrijvers e.a. wijzen hem erop hoe die in en door hun creatieve bezigheden een stad hebben aangevoeld. Dat Brokken daarbij zelf ook – zij het zijdelings - in beeld komt, ligt voor de hand:  
 
‘Ik heb het al vaker geschreven: door te reizen en door te lezen voeg je telkens kleine stukjes toe aan je eigen autobiografie.’
 
Of nog: bij zijn bezoek aan Cagliari heeft hij het specifiek over de ‘Orto botanico’. Zijn verklaring ervoor:
 
‘Plekken die je op de een of andere manier aanspreken, hebben altijd iets met vroegere ervaringen te maken. Mijn verknochtheid aan botanische tuinen is bijna even oud als ikzelf. Tussen Leiden en Cagliari ligt een rechte lijn.’
 
Wat hierop volgt, is een ode aan zijn grootvader, die ‘geloofde in het nut van beweging’. Jan Brokken mijdt doelbewust platgetreden paden. Amsterdam bv. trekt hem aan omdat hij voor zichzelf een antwoord zoekt te formuleren op de vraag waarom Gustav Mahler, ondanks zijn bijna fysieke afkeer voor de stad er zijn tweede muzikale thuisoord vond. In Bologna volgt hij het spoor van Giorgio Morandi, ‘een schuwe man in het lichaam van een reus’, wiens honkvastheid hem deze bedenking ontlokt:
 
‘Een honkvast bestaan. Waarom ik, de reiziger, de eeuwig rusteloze, dat waardeer? Het ene uiterste in jezelf verlangt soms naar het andere.’
 
Dat Brokken in zijn miniaturen over de verschillende steden nergens belerend overkomt, maakt dat de lezer met hem gaat mee denken en voelen. Zo schrijft hij over Morandi:
 
‘Misschien zijn de stillevens van Giorgio Morandi wel een stil protest tegen de massale, gewelddadige en schreeuwerige uitingen van de moderne wereld.’
 
Bekende en minder (toeristisch) bekende plaatsen komen aan bod: met aanstekelijk enthousiasme schrijft hij over Bilbao en de manier waarop de bouw van het Guggenheim de stad wezenlijk heeft veranderd, maar even goed heeft hij het over de (prachtige) Nationale Bibliotheek van Riga. Düsseldorf blijft voor hem onlosmakelijk verbonden met Joseph Beuys, Valencia met Caletrava, Parijs met Erik Satie… Heel verrassend-persoonlijk wordt hij dan weer in ‘Het laantje naar de leegte’, een benadering van het schilderij ‘Het laantje van Middelharnis’ (1689) van Meindert Hobbema:

‘Ja, ik kende Middelharnis, ik kende het uit mijn jeugd. Ik bracht een keer een hele middag in het plaatsje door met Fiene, de verloofde van mijn broer.’
 
Jan Brokken laat met zijn Stedevaart zien hoe al die steden, waar ook ter wereld, wel iets te bieden hebben dat een bedevaart erheen de moeite waard maakt.  
 
Jan Brokken: Stedevaart, Atlas/Contact, Amsterdam 2020, 415 p. ISBN 9789045040141. Distributie VBK België 

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri