Poëzie

BOEKEN NR. 4, APRIL 2021

Jozef Deleu (red.): 600 gedichten over leven, liefde en dood. Nieuw groot verzenboek

door Dirk De Geest

In 1976 verscheen bij Lannoo de allereerste editie van een bloemlezing die toen nog Groot gezinsverzenboek heette, een fraaie boekuitgave in een reeks waarin naderhand Anton van Wilderode (gedichten over godsdienst), Karel Jonckheere (kindergedichten) en Christine D’haen (gedichten over de vrouw) verzamelden. Het waren typografisch bijzonder vormgegeven boeken die als geschenk of voor de persoonlijke lectuur in vele duizenden exemplaren over de toonbank gingen. Mensen waren immers opgegroeid met een gedeelde cultuur, waarbij gedichten in allerlei vormen en gedaanten een belangrijke component van het onderwijs vormden. En bovenal, op cruciale momenten in het leven hebben mensen behoefte aan de steun van belangwekkende woorden, en wie anders dan de dichter kan die bieden. Het Groot gezinsverzenboek werd de daaropvolgende jaren een geliefkoosde bloemlezing voor teksten ter gelegenheid van geboortes, huwelijken en overlijdens. Ook dat is de functie van poëzie.  

Dat het boek na 45 jaar nog steeds die functie blijft vervullen, bewijst deze negentiende druk! Samensteller Jozef Deleu is zich niet enkel om het voortbestaan van zijn geesteskind blijven bekommeren, hij is ook in alle opzichten geëvolueerd met de tijd. Het Groot gezinsverzenboek werd een Groot verzenboek en nu is het eenvoudigweg een bundeling van 600 gedichten. De opzet is echter fundamenteel hetzelfde gebleven. De grote fasen van het leven worden nog steeds gebruikt als vage thematische leidraad om lezers te laten kennismaken met waardevolle gedichten. Het boek voert van de geboorte (met heel wat moeder- en vadergedichten) over de kindertijd en de jeugd tot de liefde en de eenzaamheid, en ten slotte de dood en de herinnering. Het is een beproefd recept, maar het wordt door Deleu vrij soepel gehanteerd. Het gaat hem inderdaad niet in de laatste plaats om aangrijpende emoties maar om krachtdadige poëzie. De kwaliteit van de opgenomen teksten staan dan ook buiten kijf, en liefhebbers van klassiekers zullen hun Gezelle, hun Van de Woestijne en hun Van Herreweghen en Van Wilderode probleemloos terugvinden.
 
Die thematische insteek heeft onmiskenbaar ook een zekere keerzijde. Dit magistrale boek kan slechts gedeeltelijk als een soort van literair-historische bloemlezing beschouwd worden. Hugo Claus komt ruim aan bod – hij heeft dan ook een massa liefdesgedichten geschreven – maar andere vooraanstaande dichters zoals Lucebert, Faverey en Zwagerman krijgen weinig ruimte toebedeeld. Hun werk mist de (relatieve) toegankelijkheid en de thematische focus waarnaar Deleu hier op zoek is. Dat blijkt ook uit de opgenomen selecties van oeuvreauteurs zoals Pernath of Kouwenaar: ook hier ontstaat niet meteen een representatief beeld van hun werk.
 
Tegelijk is het toch wel opmerkelijk hoe Deleu bij elke heruitgave probeert zijn bloemlezing te actualiseren door vooral nieuwe poëzie te integreren in zijn ‘canon’. Ook nu is weer een paar dozijn jonge dichters aan het woord gelaten, en hun teksten misstaan niet in dit boek: hun toon is eigentijdser, maar even indringend als dat van hun klassieke collega’s. Omgekeerd hebben sommige klassieke dichters in de loop der jaren veel van hun pluimen verloren: Karel Jonckheere, ooit een van de meest gelezen dichters, komt er maar bijzonder karig vanaf. Het is het gevolg van de literatuurgeschiedenis en de gewijzigde smaak van het publiek en de samensteller, maar het is vooral ook het gevolg van het feit dat dit boek altijd hetzelfde volume is blijven behouden.
 
Wie al een of meer eerdere edities van deze klassieker in de boekenkast heeft staan, zal het misschien daarbij laten. Wie toch graag wil weten hoe jong poëtisch geweld denkt over die ‘eeuwige’ en deels ‘ouderwetse’ thema’s zal zich deze nieuwe uitgave aanschaffen. En vooral, wie nog geen boek met ongelooflijk fraaie gedichten in huis heeft staan, komt hier als lezer veilig ‘thuis’.
 
Jozef Deleu (red.): 600 Gedichten over leven, liefde en dood. Nieuw groot verzenboek, Lannoo, Tielt 2021, 685 p. ISBN 9789080864535

deze pagina printen of opslaan

Nieuwe recensies

BOEKEN NR. 3, MAART 2024

Binnen in de aarde is een berg

Hester Knibbe

De zomers

Ronya Othmann

Het mensenschip

Autran Dourado

Onze James. De vrouwen van Ensor

Jan Bultheel, Eric Min (nawoord)

Woestijnpassages

Emmelien Kramer

naar overzicht

JEUGDBOEKEN NR. 3, MAART 2024

Een toren van tijgers

Lizette de Koning, Gareth Lucas (ill.)

Eenbeen

Thijs Goverde

Roofvogels. De mooiste en machtigste dieren in de lucht

Walter De Raedt, Joris De Raedt (ill.)

Salto

Arndís Thórarinsdóttir, Linde Faas (ill.)

Springlevend

Saskia de Bodt

naar overzicht


ontwerp: Ann Van der Kinderen   |   programmatie: dataweb   |   © MappaLibri